KAZ
Tavuk etinden daha hararetlidir.

SEMİZ OTU
Safra için çok yararlıdır. Özelliği sirke ile yenmesi ve yara üzerine merhem olarak konmasıdır. Diş ağrısını keser. İktidarsızlık yaratır.
İştahı keser. Yatağa konursa insan rüya ve düş görmez.
Peygamber (a.s.)ın ayağında bir yara vardı. Semiz otunu ıslatarak suyunu yaranın üzerine sıktı, yara iyi oldu.
Allah (c.c.) sana bereket versin, istediğin yerde bit” dedi.

PALAMUT
Palamut yemek, yataklarını ıslatanlar için çok faydalıdır.

FINDIK
Ağır hazmedilir. Safra yapar. Mideyi bulandırır, baş ağrısı verir. Beyni geliştirir, zehiri keser.

MENEKŞE
Hararet verir, kokusu ve merhemi tansiyon yükselmesinden mütevellit baş ağrılarını dindirir. Bulamacına veya suyuna oturulursa aynı etkiyi gösterir. Nezleye bire birdir. İç ağrılarını teskin eder.
Lavman, hap, fitil ve merhem olarak suda ıslatılarak ve pişirilerek kullanılır.

NATRON
Yumuşaklık verir. Lavman çeşitlerine ve kimyon macununa karıştırılır.

YUMURTA
Yumurtanın en iyisi, tavuk yumurtasıdır. Rafadanı katısından daha besleyicidir ve mutedil bir gıdadır. Katısı, buhara dönüşür. Sarısı hararet, akı soğukluk verir. Akı yüze sürülürse güneşin tesirini önler.

Pişmiş yumurta yanıklara iyi gelir, sancıyı keser, göz ağrısını dindirir. Rafadan yumurta öksürüğe, göğüs tıkanıklığına, ses kısıklığına ve âdet kanamalarına faydalıdır.

Hazmı kolaydır, çok besleyicidir. Cimanın lezzetini arttırır.
Peygamberimiz (s.a.v.)den şöyle bir hadis rivayet edilir:
“Peygamberlerden biri zayıfladığından Cenâb-ı Allah’a şikayette bulundu. Cenâb-ı Allah ona yumurta yemesini emretti.” (Beyhaki, Şüabü’l-İman)

TOPRAK
Cenâb-ı Allah (c.c.) Kur’ân-ı Kerîm’de topraktan bahsetmiştir.
“Allah yanında İsâ’nın durumu, Âdem’in durumu gibidir. Onu topraktan yarattı.” (Âl-i İmran, 59)

Toprak, rutubeti kurutur. Peygamberimiz (s.a.v.) de:
“Âdemoğlunun gözünü ancak toprak doyurur.” Buyurmuştur.

ERİK
Hassası, şeftalininkine yakındır. Bundan da yukarıda söz edilmişti.

BOĞA YAPRAĞI TOHUMU
Dizanteri ve bağırsak ağrısına iyi gelir. Susuzluğu kandırır. Yumuşaklık verir. Yağda kızarmışı ishali önler. Sağlamlardan başkaları kullanmamalıdırlar.

BESBAYE, DÜĞÜN ÇİÇEĞİ
Sevda ve balgamı sürer. Lavman, fitil ve pişirilerek kullanılır.

TAZE HURMA VE HURMA KORULUĞU
Mideyi tabaklarcasına düzeltirler. İbni Mace, Peygamber (s.a.v.)in şöyle buyurduğunu rivayet ediyor:
“Taze hurmayı kuru hurma ile birlikte yiyin. O zaman şeytan der: Şu insanoğluna bakın, eski ile yeniyi bir arada yer.”
Bir rivayette de: “Şeytan üzülür” dniyor. Aynı hadisi Neseî de rivayet etmiş ve münker nevinden olduğunu söylemiştir.

SOĞAN
Soğan yemek, su değişikliğine iyi gelir, iştahı açar, şehveti arttırır, balgamı keser. İlaç içtikten sonra soğan koklanırsa kusmayı önler. Soğan etle yenirse etin kokusunu izale eder.

Muaviye (r.a.), ziyaretine gelen bir heyete verdiği ziyafette onlara soğan da getirtti ve: “Soğandan yiyin; zira bir kimse yabancı bir diyarda soğan yerse oranın suyu ona zarar vermez.” Dedi.

Soğanın zararları ise, baş ağrısı yapması ve gözün önünü karartmasıdır. Çoğu aklı bozar. Çiği bu hususta daha da zararlıdır.

Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuşlardır:
“Soğan ve sarımsak yiyenler mescidimize yaklaşmasınlar. Çünkü insanlara eziyet veren şeyler meleklere de eziyet verir.” (Buhari)
Ancak bu kerahat tahrimi değil tenzihidir.

TÜKRÜK
Oruçlu bir insan akrebin üzerine tükürürse akrebin öleceği söylenir.

KAVUN, KARPUZ
Karpuz rutubet, kavun hararet verir. Abdelî, Abdullah kavunu demektir. Çok şirin olduğu için çok hararet verir. Kavun da karpuz da içeriyi temizler, idrarı boşalttırır. Çabuk hazmolur. Kavunla veya çekirdeği ile yüz oğuşturulursa lekelerini alır. Bunlar böbrek ve mesane taşlarını eritir. Midede hangi özsu varsa kendi de ona dönüşür. Etin içine kavun kabuğu konursa daha iyi pişmesini sağlar.

Karpuz yiyen ille arkasından yemek yemelidir. Böyle yapmazsa gözleri kararır, çoğu zaman da kusar. Midede bozulduğu zaman çıkarılmalıdır. Aksi halde insanı fena halde zehirler. Ateşi olanlar karpuzun arkasından sirkeli bal şerbeti, üşütenlerse zencefil içmelidirler.

Peygamber Efendimiz (s.a.v.)den şöyle rivayet edilmiştir:
“Peygamberimiz (s.a.v.) karpuzu taze hurma ile yerlerdi ve bu ikisi birbirini nötür hale getirir” derlerdi. (Ebu Davud, Tirmizi)

“Peygamberimiz meyveler içinde üzümle karpuzu severlerdi.”

Ebu Müshir el-Ğassânî diyor ki: Babam karpuz aldığı zaman “Çizgilerini say; tek çıkarsa lezzetli olması daha muhtemeldir.” Derdi.

İbni Abbas’dan: “Kavun (karpuz) hem yiyecek hem içecek hem de kokudur. Mesaneyi yıkar, karnı temizler, meniyi çoğaltır, cimaya yardım eder, cildi güzelleştirir ve mide bozulmasını önler.”

Kavunda da bu özelliklerin bulunduğunda şüphe yoktur. Tam acıkmadan yenmemelidir.

KUYRUK YAĞI
Mide için zararlıdır, sinirleri yatıştırır.
Hz. Enes şöyle diyor:
“Rasûlullâh (s.a.v.) siyatik için, yaylım tavsiye ederdi. Şöyle ki: Bir miktar kuyruk eritilir. Bu üçe bölünür. Her gün aç karnına bir miktar içilir.” (İbni Mace)

Hz. Enes diyor ki:
“Rasûlullâh (s.a.v.) bunu üç yüzden çok hastaya tavsiye etti. Hepsi de iyi oldular.
Çünkü kuyruk, kalça sinirlerini yumuşatır. Zira bu koyunlar yavşan ve pelin otlarına yayılır ki kalça sinirleri için çok faydalıdır.

KADIN TUZLUĞU, SARI ÇALI
Safrayı söker, susuzluğu giderir, karaciğeri takviye eder. Öz suyu cildi temizler. Suda ıslatılarak ve hap yapılarak elde edilen ilaçlara ve altın şurubuna karıştırılır.

ÇOBAN DEĞNEĞİ
Şurubu kan keser, kendisi müshildir. Tek özelliği budur.

ANASON
İç ağrısını dindirir, gazı çıkarır, hayız kanını, sütü ve meniyi çoğaltır, zehirlenmeleri önler. Suyu göze sıkılırsa göze parlaklık verir. Bunun içindir ki bahar geldi mi yılan, anason arar ve gözüne sürer. Çünkü kışın yılanın gözü zayıflar. Anason kaynatılarak ve pişirilerek yapılan ilaçların terkibine katılır. İlk önce çok yakar. Rutubetlidir. Gıda olarak ne iyi ne kötü ortadır.

PAPATYA
Yumuşatıcıdır. Gaz yapar. Çözücü gücü vardır, özelliği de budur. Suyu içilir veya lapasının üzerine oturulursa idrarı ve âdet kanamasını söker. Ana karnından bebeği ve eşi çıkarır. Merhemlere ve sıcak lavman maddelerine konur.

BAKLA
Çok gaz yapar, hazmı zordur. Tavuk bakla yiyince yumurtadan kesilir. Pişirilir de çocuğun eteğine vurulursa kıl bitmez. Haşlaması öksürük için iyidir. Bakla yiyenler karışık rüya görürler. Bakla düşünme kabiliyetine zayıflatır. Unutkanlık verir. Hipokrat, baklanın iyi bir gıda olduğu ve sağlığı koruduğu hususunda ısrar ediyor. Yemeğine kekik, zeytin yağı ve tuz konursa zararı def edilmiş olur.

PATLICAN
Siyahı sevda yapar. Pişmiş patlıcan ezmesi basur için yararlıdır. Yağda kızartmakla zararı izale edilebilir. Beyazının kalitesi daha üstündür.

HASIR OTU
Külü yara üzerine konursa, kanamayı durdurur. Hasır otu çiğnemek soğan ve sarımsak kokusunu alır. Külü kanayan buruna üflenirse kanamayı durdurur.
İbni Sina: “Hasır otu kanamayı durdurur, yarayı iyi eder.” Demiştir.

Buhari ve Müslim şöyle bir hadis rivayet ediyor:
“Peygamber (a.s.)ın azı dişleri kırıldığı zaman, kızı Fâtıma, bir parça hasır alıp yaktı. Külünü yaranın üzerine koyunca kanaması durdu.”

Hasır da kurutucu bir madde bulunduğu için kanı keser. Buhari’de “Hasırla tedavi” şeklinde bir bölüm vardır.

MİSVAK AĞACI
İmâm-ı Azam, en iyi cins misvakın bu olduğunu söylemiştir. Zira, bunun misvakı kelama güzellik verir, dili çözer, ağız kokusunu güzelleştirir, iştahı açar ve beyni temizler. Misvak için en iyisi, gül suyunda ıslatılarak kullanılmasıdır.

İbni Abbas (r.a.) şöyle bir hadis rivayet ediyor: Misvakta on bir haslet vardır: Ağzı temizler, diş etlerini sertleştirir, balgamı söker, insanı horluktan kurtarır, mideyi açar, sünnete uygundur. Allah (c.c.)ı razı eder, sevabı arttırır ve melekleri sevindirir.

Hz. Hüzeyfe (r.a.): “Rasûlullâh (s.a.v.) gece namazına kalktığı zaman dişlerini misvaklardı” demiştir. (Buhari)

“Misvak insanın güzel konuşmasını daha da arttırır” diye varid olmuştur. (Ebu Nuaym)
Misvakın fazileti hakkında çok ve meşhur hadisler vardır.

NAR, REYHAN

“Peygamberimiz (s.a.v.) nar ve reyhan çöpü ile dişleri kurcalamayı men etmiştir.”

Hz. Ömer de, dişleri kamışla kurcalamayı men etmiştir.

TAVŞAN
Tavşan eti, sevda yapar. En iyi tarafı sırt ve but etleridir. Tavşanın hayız gördüğü söylenir

Peygamber Efendimiz (a.s.) tavşan eti yemeyi bırakmıştır.

Hz. Enes şöyle diyor:
“Tavşan ürettik. Ebu Talha, Peygamberimiz (s.a.v.)e tavşanın but ve uyluklarını gönderdi, Peygamberimiz de kabul etti.” (Buhari, Müslim)

ISPANAK
Boğaz ve göğüs kurumasına iyi gelir, karnı yumuşatır.

KARABAŞ OTU
Sevda ve balgam çıkmasını kolaylaştırır. Beyin hastalıklarına faydalıdır. Bundan bir çeşit şurup yapılır.

MERSİN AĞACI
İshali durdurur. Kokusu şiddetli baş ağrısını geçirir. Döğülür de yara ve sivilce üzerine konursa, iyi eder. Sağlam uzuvları da kuvvetlendirir. Pişirilir de üzerine oturulursa, makat ve rahim çıkmasına yarar sağlar. Yağı, saçı siyahlaştırır. Araplar mersin ağacına reyhan (kokulu bitki) derler. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurdu:
“Birinize reyhan ikram edildiği zaman reddetmesin. Çünkü o cennettendir.”

Ancak şu kadar var ki reyhan çöpü ile diş kurcalanmaz. Suyu yanıklara iyi gelir. Bunun da şurubu yapılır.

Şuruplar içinde öksürüğe faydası olan ve ishali kesen biri varsa ayva şurubudur. Mersin tohumundan bir çeşit macun yapılır. İbni Abbas şöyle diyor:
“Gemiden indiği zaman Nuh (a.s.)ın ilk diktiği ağaç mersin ağacıdır.”
Yine İbni Abbas’dan:
“Adem (a.s.), cennetten üç şeyle indi: Mersin ağacı, buğday ki dünya yiyeceklerini efendisidir ve acvedir ki dünyadaki meyvelerin efendisidir.” (Ebu Nuaym)

ERİŞTE
Öksürüğe ve boğaz kurumasına iyi gelir. Geç hazmolur. Hazmedilince de çok enerji sağlar.

ACI ILGIN
Bu iri bir ağaçtır. Meyvesi nohutu andırır. Pelit gibi kuvvetlidir. Fakat zararı etkileyici değildir. Kabız yapar, kanı keser. Kur’ân-ı Kerîm’de bir yerde geçmektedir. (Seb’e Sûresi, âyet: 16)

ISFAHAN SÜRMESİ
Göz sinirlerini kuvvetlendirir. Peygamberimiz (s.a.v.) bunun hakkında şöyle buyurmuştur:
“Gözünüze çektiğiniz en iyi sürme, ismid (Isfahan) sürmesidir. Göze parlaklık verir, kirpikleri uzatır.” (Ebu Davud)

Hadîsin manası şu demektir ki bu sürme gözün sağlığını koruyucudur. Tedavi edici değildir.
“Allah Rasûlü’nün bir sürmeliği vardı. Geceleri her gözüne üçer defa sürme çekerdi.” (Tirmizi)
İçerisine misk katılan sürme daha da rahatlatıcıdır.

Abdüllatif diyor ki:
İsmid (Isfahan sürmesi) kirpikleri gürleştirir, göze güzellik, kalbe sevgi verir.

ERİK
Mideyi aşağı doğru sarkıtır. Karnı yumuşatır. Yemekten önce yenmesi, sonra yenmesinden daha faydalıdır. Erik şurubu safradan mütevellid sıtmaya iyi gelir; yumuşaklık verir. Susuzluğu keser. Müshil olarak kullanılan şurup vs.ye karıştırılır.

MEKKE AYRIĞI
Gayet hoştur. İdrarı ve âdet kanını sürer. Şişlikleri dağıtır. Peygamberimiz (s.a.v.) hadislerinde ondan bahsetmiştir. (Bkz. Sahih-i Müslim, c.2, s.987-989)

PİRİNÇ
Buğdaydan sonra en besleyici gıdadır. İshali durdurur. Sütle pişirilirse bu etkisi azalır. Şekerle alınırsa, mideden daha kolay geçer, vücudu besler, meniyi arttırır.

Pirinç yiyenler güzel rüyalar görürler. Keçi böbreği ile pişirilirse pirinç unu ishal yapan ilaçlar için gayet faydalıdır. Bu, tıp ilminin bir sırrıdır. Yiyeceklerin efendisi önce et, sonra pirinçtir. Hz. Ali de merfu olarak: “Pirinç, içinde hastalık unsuru bulunmayan tam bir şifadır.” Hadisini rivayet etmiştir.

İLAÇLAR ve GIDA MADDELERİ
Bunları alfabetik sıraya dizdim. Cenâb-ı Allah (c.c.) şöyle buyuruyor:
“Arzı (nasıl) yaydık, ona sağlam dağlar attık, onda gönül açan her çiftten bitirdik. Bütün bunları Allah’a yönelen her kulun, gönül gözünü açmak için ve ona ibret vermek için (yaptık).” (Kaf sûresi, âyet: 7, 8)

Müfessir Katâde, Hasan-ı Basrî’den şu açıklamayı rivayet ediyor: Süleyman (a.s.) Mescid-i Aksa’yı yapınca içeri girip namaza durdu. Baktı ki, önünde yeşil bir ağaç. Namazı bitince ağaç dedi ki: “Ne olduğumu sormayacak mısın?”
Süleyman (a.s.): “Sen nesin?” dedi. Ağaç: “Ben şu ağacım ve şu dertlere devayım” dedi.
Süleyman (a.s.) ağacın kesilmesini emretti. Ertesi gün aynı hadise tekerrür etti. Artık mescide her girişinde yeşil bir ağaç görüyor ve ağaçtan çeşitli bilgiler alıyordu. Böylece ortaya bir tıp kitabı çıktı. Bir çok ilaçları ondan yazdılar.

İbn-i Abbas (r.a.) merfu olarak şöyle bir hadis rivayet ediyor: “Süleyman (a.s.) namaza durduğu zaman önünde bir ağaç görürdü. Ağaca: “Adın nedir?” derdi. Ağaç da adını söylerdi. Sen neye yararsın? Derdi. Eğer dikilecekse dikerler, ilaç olacaksa yazarlardı.”
(Ebu Nuaym)

TURNÇ
Peygamber (a.s.)ın turunca bakmayı sevdiği rivayet edilir ve şöyle derlerdi:
“Mümin turunca benzer; adı da hoştur, kokusu da.” (Sahih-i Buhari)

Ekşi turunçtan yapılan şurup mide yanmaları için yararlıdır. Bu şurup kalbi takviye eder ve ferahlık verir. İştahı açar, susuzluğu giderir. Safra, ishal ve kusmayı keser. Çarpıntıyı önler, sıkıntıyı defeder. Ekşi, kumaştan mürekkep lekesini çıkarır ve yüzdeki çilleri izale eder. Ekşi, sinire zarar verir. Göğsü daraltır.

Turuncun kabuk altındaki beyaz, etsi kısmının ise hazmı zordur, kulunç ağrısı yapar.
Turuncun çekirdeği, kabuğu, yaprağı ve çiçeği hararet verir. Çekirdeğinde tiryak hassası vardır. 5 gr. Turunç çekirdeği döğülür de akrebin soktuğu yerin üzerine konursa acısını keser. Bundan iki miskal şurup içilirse bütün zehirlenmelere iyi gelir. Turuncun sarı kabuğundan da turunç macunu yapılır; kulunca faydası vardır. Şehveti kuvvetlendirir, iştahı açar, şişkinliği giderir. Çiçeği daha kuvvetli ve daha hoştur. Turuncun kokusu veba salgınını önler, havayı temizler.

Mesruk şöyle bir hadise anlatıyor:
Hz. Âişe’nin yanına gittim. Orada âmâ bir adam gördüm. Hz. Âişe ona kesip kesip turunç veriyordu, turuncu bala batırıyordu. “Bu kim?” dedim. Hakkında “Abese Sûresi nazil olan Abdullah ibn Ümmü Mektûm” dedi.