Hatme, cemaat ile toplu hâlde yapılan bir halka zikridir. Kur’an ve sünnette övülen ve teşvik edilen zikir çeşitlerinden birisidir.

Kur’an-ı Hakim’de sabah akşam dua, ibadet ve zikir edenlerle beraber bulunmaya şöyle teşvik edilmiştir:

"Resûlüm! Sabah akşam Rablerine, O’nun rızasını isteyerek dua (ibadet ve zikir) edenlerle birlikte bulunmaya candan sabret. Dünya hayatının süsünü isteyerek gözlerini onlardan çevirme."22

Bu ayet indiği zaman Resûlulah (s.a.v) Efendimiz, bu kimseleri araştırmak için mescide çıktı. Mescitte zikreden bir topluluk buldu. Bunlar elbiseleri eski fakir ve garip Müslümanlardı. Onları görünce hemen yanlarına oturdu ve: "Ümmetim içinde benim kendileriyle birlikte olmamı emrettiği kimseleri yaratan Allah’a ham dolsun." Buyurdu.23

Bu ne büyük bir tevazu ve edep örneğidir. Elbette Allah Resûlü (s.a.v) Efendimiz, kendileriyle birlikte olması emredilen kimselerden her yönüyle üstündü. Fakat, Yüce Allah bu emirle önce onların oluşturduğu zikir meclisinin faziletini gösterdi. Sonra, Efendimizin (s.a.v) yüksek tevazusunu bize gösterip kendisini örnek almamızı istedi. Ayrıca Efendimizin (s.a.v) onların içlerinde bulunup kendilerini şereflendirmesi ve onlara feyiz vermesi için bu emri verdi.

Bir rivayette, Efendimiz (s.a.v), mescitte zikredenlerin yanına gelerek: "Sizin üzerinize Allah’ın rahmetinin indiğini gördüm; ona sizinle ben de ortak olmak istiyorum." Buyurdular ve halkaya oturdular.24

Rasululah (s.a.v) Efendimiz, bir defasında:



"Cennet bahçelerine uğradığınızda, oralardan çokça istifade edin." buyurdu. Ashab-ı Kiram: "Cennet bahçeleri neresidir?" diye sorduklarında, Rasul-i Ekrem (s.a.v) Efendimiz:
"Zikir halkalarıdır." buyurdu.25

Yine Efendimiz (s.a.v), mescitte halka şeklinde toplanmış bir grup ashabının yanına uğradı. Onlara: "Burada ne yapıyorsunuz? " diye sordu. Halkadakiler:

"Allah’ı zikrediyoruz, bizi İslam’a ulaştırdığı ve ihsanlarda bulunduğu için O’na hamd ediyoruz." Dediler. Efendimiz (s.a.v) onlara: "Allah için soruyorum, siz gerçekten bunun için mi oturdunuz?" diye sordu; Sahabeler:

"Vallahi biz ancak bunun için oturduk." dediler. Bunun üzerine Efendimiz (s.a.v):
"Yanlış anlamayın, ben sizi suçlamak için yemin etmenizi istemedim. Ben sizin asıl niyetinizi öğrenmek ve size şu müjdeyi vermek için geldim. Bana Cibril geldi ve haber verdi ki: Allah sizinle melekleri yanında övünmektedir."26

Şu müjde de önemli:
"Herhangi bir topluluk sırf Allah rızası için toplanıp Allah’ı zikrederse, görevli bir melek semadan onlara şöyle seslenir: "Günahlarınız affedilmiş olarak kalkın, hiç şüphesiz günahlarınız iyiliğe çevrildi."27

İşte halka şeklinde yapılan Hatme-i Hacegan da bu övülen zikir çeşitlerinden birisidir. Görüldüğü gibi halka hâlinde cemaatle zikir yapmak övülmüş fakat halkada ne okunacağı konusunda bir şey belirtilmemiştir. Bunun için, zikir sayılacak şeylerden ne okunsa zikir yapılmış ve bu müjdeye ulaşılmış olur. Hatmede okunan zikir ve dua çeşitleri de sünnet-i seniyyeden alınmıştır.

Hatmeyi bugünkü usul üzere Abdulhâlik Gücdevani Hz.leri tertip etmiştir. "Hatm-i Hâcegân" diye de anılır. Hâcegân, ulu zatlar, efendiler, büyük hocalar demektir. Hatm-i Hâcegân büyük velilerin tertip, talim ve tatbik ettiği hatim demektir.

Bu zikre hatim ve hatme denmesinin bir sebebi şudur: Bu yolun büyükleri müridleri ile bir meclis kurduklarında toplantıyı bu zikirle bitirirlerdi. Onlara has bir uygulama olarak bu zikre "Hatm-i Hâcegan" denmiştir.

Bu zikirlere hatim denmesinin bir diğer sebebi, içinde okunan Fatiha ve İhlasların hatim sevabına denk olmasındandır. Çünkü Resûlullah (s.a.v) Efendimiz, ihlas sûresini üç defa okuyan kimsenin Kur’an’ı bir kere hatmetmiş gibi sevap elde edeceğini müjdelemiştir.28 Büyük hatmede toplam bin defa İhlas sûresi okunmaktadır. Bu da üç yüz otuz üç (333) Kur’an hatim sevabına denktir. Onun için büyükler bu zikre çok önem vermişlerdir. Öyle ki çok ciddi bir hastalık ve ağır yolculuk hâlleri hariç, bütün ömürleri boyunca bu zikri hiç aksatmamışlardır.

Hatme Nakşibendî yolunun büyüklerinin tercih ve tatbik ettiği usul üzere yapılır. "Büyük Hatme" ve "Küçük Hatme" olmak üzere iki kısımdır.

Kaynak: Arifler Yolunun Edebleri

HATMENİN FAZİLETİ

Abdurrahim Reyhan Hz.leri buyurdular ki: "Benim ilmim yok, amelim yok ama ne buldumsa hatmede buldum." "Hatmeye gelmeyen ben tarikatlıyım demesin kendini de bizi de kandırmasın." "Eğer hatmenin nimeti zahir olsa, bu nimeti elde etmek için devletler birbirleriyle harp ederlerdi.'' Yine sofrada yemek yerken şöyle buyurdu "Vallahi billahi şu yediğimiz nimet hakkı için söylüyorum. Hz. Adem'den kıyamete kadar ömrünüz olsa, her gününüz oruç ile geçse, her gece sabaha kadar namaz kılsanız bir tek hatmenin faziletine ulaşamazsınız. Yalnız farz ibadetler hariç." "Hatmeye gittiğiniz zaman siyasetten, ticaretten, şundan bundan konuşmayınız.
"Bir mürit bir hatmenin sevabının karşılığını görse daha ibadet yapmaz.bu bana ve yedi ceddime yeter derdi." "Bir küçük hatmede 33, büyük hatmede ise 333 Kur'anı Kerim hatim sevabı vardır. Bir hatimin sevabının ne kadar olduğunu Allah bilir. Kur'an'ın bir tek harfinin bile sevabı sonsuzdur. Demek ki bir hatmenin sevabının nihayeti yoktur." -"İnsan, küçük çocuklar gibi gündüz dışarıda oynar,üstü başı çamur olur.Akşam eve gelince annesi onu yıkar,temizler.Hatme de aynen böyledir. Gündüz yaptığımız günahlardan kirleniyoruz. Akşam banyoda hatme yapıp temizleniyoruz." - Hatmede yapılan dualar makbuldür. Hatmede silsile okunur. İsmi okunan ervah oraya teşrif eder. Yani bütün silsile orada.Orası olur evliya meclisi.Bizi duamıza O Zatlar da amin der.Allah da onların duaya amin demesini kabul eder.Onların duası geri dönmez.Onun için hatmede yapılan dualar kabul olur. Hatmede okunan salâvat, sure ve dualar arzdan ve semadan gelen belaya karşı dururlar Onun için hatme belayı def eder veya en aza indirir. Bundan dolayı hatme bir şehrin manevi bekçisidir. Hatmeye gelenin sadece kendisine değil, bütün şehir halkına faydası vardır. - Hatmede okunan sureler ve salâvatlar silsileye hibe edilir. Yani onlara verilen manevi bir hediyedir. Oraya teşrif eden Evliyaullah da oradakilere hediye getirirler. Bu hediyeler maddi değil manevidir.Dünya değil,ahret nimetidir. Ahiretin en küçük nimeti, dünyanın en büyük nimetinden büyüktür.

Farklı düşünceler ve görüşler var

Hatmenin kendine özel başı şartları olmakla beraber şu hususlara dikkat etmekte faydalı olacaktır.
Öncelikli olarak kalbi muhabbet ve yönelişle hatmeye oturulmalıdır.
Hatmeye muhabbetle,arzuyla oturulmalı,ben hatmeye gireyim Cenabı Allah'ınn feyzi,bereketi,Rasulullah”ın (sav) şefaati,Sadat-ı kiramın bereketli nazarları ve himmetleri üzerime gelsin.Gelsinki manevi hastalıklardan kurtulup Allah (cc)'a iyi bir kul, Rasulullah(sav)'e iyi bir ümmet,Sadatı Kirama(ksa) iyi bir sofi olayım arzusuyla hatmeye girilmeli ki inşaallah tam bir fayda hasıl olsun.
Bunun haricinde, hatmede yalan yere cezbe taklidi yapan bilsinki Allah'a iftira etmektedir.Neden? Cezbe Allah'tan gelir,gelmediği halde geldi taklidi yapmak Allah'a iftiradır.Buda yetmez gibi kibir için yalan yere gösterişte işin içine girer ki hal iyice çirkinleşir.
Ayrıca hatmede ferdi davranmamalı,hatmeye oturmuş kardeşlerimize,o an orada olmayan cümle sofilere,anamıza babamıza,hatta sofi olmamış cümle ümmeti Muhammed'e bu hatme feyzinin gitmesini cidden temenni etmeli/edilmelidir.Bu şekilde yapıldığı zaman hatme çok bereketli olacaktır.

Hangi Amel...

Bir gün Gavs Seyyid Abdülhakim Elhüseynî (k.s.) hazretlerine,

- Efendim, bizler hatme yapıyoruz, sâdâtlar da buna çok ehemmiyet veriyorlar. Acaba bu hatmelerden bize ne gibi fayda var, diye soruldu. Hazret şu cevabı verdi:

- Hatmenin birçok faydası vardır. Şu anda Resûl-i Ekrem (s.a.v) bana, "Ümmetime en iyi ve en faydalı bir ameli tavsiye et" diye buyursa benim hangi ameli tavsiye edeceğimi bilir misiniz? Hatm-i hâcegânı tavsiye ederim. Çünkü hatmenin reisi Resûl-i Ekrem'dir. Silsile-i Şerif okunmaya başladıktan sonra, Resûlullah'ın (s.a.v) ruhaniyeti başta olmak üzere, diğer bütün sâdâtların ruhaniyeti o halkaya iner ve orada bulunan bütün cemaatin arzularını kaydederler. Silsile okunması tamam olduktan sonra Resûl-i Ekrem'in (s.a.v) ve sâdâtların ruhaniyeti o halkada bulunanların arzu ve isteklerini doğrudan Rabbü'l-âlemin'e arzederler. Resûlullah'ın (s.a.v) götürdüğü ve Allah'a (c.c) arz ettiği istekler hiç reddedilmez.