Cenâb-ı Hakk Bundan Sonraki Âyet-i Celîlede, Peygamberleri Göndermesinin Hikmetini Açıklayarak Şöyle Buyurdu:

(213) İnsanlar (İlk Dönemde) Bir Tek Ümmetti. Sonra (Tevhîd ve Din Konusunda İhtilâfa Düştüler) Allah, Kendilerine (Rahmetini) Müjdeleyici ve (Azâbıyla) Uyarıcı Olarak Peygamberleri Gönderdi. İnsanlar Arasında, Anlaşmazlığa Düştükleri Hususlarda Hüküm Vermeleri İçin, Onlarla Birlikte Hak Yolu Gösteren Kitapları da İndirdi. Ancak Kendilerine Kitap Verilenler, Apaçık Deliller Geldikten Sonra, Aralarındaki Kıskançlıktan Ötürü Onda İhtilâfa Düştüler. Bunun Üzerine Allah, İzniyle, Îmân Edenlere (Ehl-i Kitabın) Üzerinde İhtilâfa Düştükleri Konularda Hak Olanı Gösterdi. Allah Dilediğini Doğru Yola İletir.

Tefsîr

Cenâb-ı Hakk Buyuruyor ki; İnsanlar, Âdem’in Zamanında ve Ona Yakın Dönemlerde, Tevhîd İnancı ve Allah’a İtaât Hususunda Aynı Görüşte Toplanmış Tek Bir Ümmet ve Topluluk idi. Daha Sonra Tevhîd Konusunda İhtilâfa Düştüler. Bunun Üzerine Allah, Tevhîd ve Taât Ehlini Nimet ve Ebedî Cennetle Müjdeleyen, İnkâr ve İsyân Ehlini de Acıklı Bir Azâbla Uyarıp Korkutan Peygamberler Gönderdi. Onlarla Birlikte Hak Yolu Gösteren Kitapları İndirdi... Buradaki Kitap İfâdesi, Bütün Semâvî Kitapları İçerisine Alır. Bu Kitaplar Hakkı Anlatan ve Ona Dâvet Eden Kitaplardı. Allah Onları, Peygamberleri Diliyle, İnsanların İhtilâfa Düştükleri Tevhîd ve Diğer İşlerde, Aralarında Hüküm Vermek İçin İndirdi.

İnsanlar Daha Sonra, İndirilen Bu Kitaplar Hakkında da İhtilâfa Düştüler. Bir Kısmı Onlara Îmân Etti. Bâzıları Kitapların Hepsini veyâ Bir Kısmını İnkâr Yoluna Gitti. İndirilen Kitaplar Hakkında İhtilâfa Düşenler de Ancak Kendilerine Kitap Verilenler Oldu Bunun da Tek Sebebi Kibir ve Hâseddir. Meselâ Yahudiler Tevrât’a Îmân Edip Încil’i İnkâr Ettiler. Hıristiyanlar da Încil’e Îmân Edip Tevrât’ı İnkâr Ettiler. Onların Bu İnkârı, Kendilerine, İnkâr Ettikleri Fakât Aslında Îmân Etmeleri Emredilen Kitabın Gerçek Olduğunu Gösteren Apaçık Delillerin Gelmesinden Sonra Oldu. Onların İnkârı da Ancak, Aralarındaki Hâsed ve Düşmanlıktan Kaynaklandı. Bunun Üzerine Allah Onları Birleştirmek ve Aralarını Kaynaştırıp Kendi Taâtinde Buluşmaları İçin İlim İndirdi. Onlara İlmin Işığında Kaynaşıp Birlik İçerisinde Olmalarını Emretti. Onlar Yine Birbirlerine Hâsed Ettiler, Makam Mevki İçin İhtilâfa Düştüler.

Allah, Habîbi Muhammed Aleyhisselâm’a Îmân Edenlere, Ehl-i Kitabın İhtilâf Ettiği Konularda Doğruyu Gösterdi. Bu, Bütün Peygamberlerin Getirdiği Din ve Kitapların Hak Olduğu Gerçeği idi. Müslümanlar Hepsine Îmân Ettiler, Allah’ın İzni ve İrâdesiyle O’na İtaât Etrâfında Kaynaşıp Birleştiler. Allah, Dilediğini Doğru Yola İletir, Dilediğini de Hak Yoldan Saptırır. O’na Yaptıklarının Hesabı Sorulmaz Fakât Kullar, Yaptıklarından Sorumludur.

[213.] Âyetin Tasavvufî İşâretleri

Bütün Rûhlardaki Aslî Durum, Hak Üzere İttifâk ve Hakkı İkrâr Etmektir. Rûhlar İçin İhtilâf ve İnkâr, Ancak Rûhlar Âleminden İnip Maddî Âleme (Bedene) Girmelerinden Sonra Oldu. Bunun Üzerine Allah, İnsanlara İlk Ahdi (Rûhlar Âleminde Allah’a Verdikleri Sözü) Hatırlatan Peygamberler Gönderdi. Kimin Hakkında Ezelde Cennetlik Hükmü Verilmişse, O, Kendisini Hakka Çağıran, Gelen Peygamberleri Tasdik Etti. Ezelde Hakkında Cehennemlik Hükmü Verilen Kimseler ise Onları İnkâra Saptı. Rasülullah Sallallâhû Aleyhi ve Sellem Efendimiz Şöyle Buyurmuştur; Bütün Çocuklar, Fıtrat Üzere (Hakkı Kabûl Edecek Fıtrat ve Yaratılışta) Doğar. Sonra Anne Baba (ve Çevre) Onları Hıristiyan, Yahudi veyâ Mecusî Yapar.

[Buhârî, Cenâiz, 80, 93; Müslim, Kader, 6; Ebû Dâvûd, Sünnet, 17; Tirmizî, Kader, 5.]

Hakk Teâlâ Hazretleri Peygamberlerden Sonra İnsanlara, Onların Rûhlarında Meydana Gelen Cehâlet ve İnkâr Hastalıklarını Tedavi Edecek Hikmet Ehli Ârif-i Billâh Zâtları Görevlendirdi. Kime Ezelde İlâhî İnâyet (Allah’ın Özel Yardımı) Takdir Edilmişse, O Kimse, Bu Âriflere İnanarak Kendilerini Tasdik Etti, Bütün Varlığı ile Onlara Teslim Oldu ve (Hak Yolda) Hedeflerine Ulaştı. Kime de Ezelde Mahrûmiyet Takdir Edilmişse, O Kimse Âriflere İnanmadı, Kalbinde Sürekli Bir Şüphe ve Şaşkınlık İçerisinde Kaldı.

Âriflere Karşı İnkâr, Genelde Yönetici ve Makam Sahibi Kimselerle, Dünyâya ve Hevâsına Köle Olan Kimselerden Meydana Gelir. Bunun Sebebi de, Onların Velîlere Karşı Hâsed ve Düşmanlığıdır. Allah, Fıtratı Temiz ve Niyeti Hâlis Mü’minleri, Onların İhtilâf Ettiği Konuda, İzni ile Doğruya Ulaştırır. Böylece Onlar, Velîleri Tasdik Eder, Onların Bereketiyle Tahkik Hâline (Yakînî Îmâna ve Müşahede Devletine) Ulaşırlar.

Allah, Dilediğini Sırât-ı Müstakîme Ulaştırır. O, Mânen Tertemiz Olan Rûhların Karar Makamı Olan Kudsî Huzuruna Ulaştıran Yoldur. Rûhlar, Oradan Gelmiş, Oraya Dönmüşlerdir.

İbnü’l-Bennâ es-Sarakustî Rahimehullâh Nâzım Hâlinde Der ki; İnsan Nefsinin Hakîkâti (Aslî Hâliyle Rûh) Kudsî Huzura Bağlıdır. Onu, İçerisine Konulduğu Beden Engellemektedir. Onun (Hakîkât Âlemine) Doğuşu da Bundan Başlamaktadır.