Kalp, Ruh, Sır, Hafi, Ahfâ Lâtifeleri Hakkında

İnsan küçük bir âlem olup, büyük âlemin nümunelerini taşıyor. Mesela büyük âlemde arşın, insanda numunesi kalptir. Levh-i mahfuzun numunesi, hafıza kuvvesidir. Peki, buna göre ruhun, sırrın, hafinin, ahfânın asılları büyük âlemde nedir? Yani hafi, ahfa, sır latifeleri büyük âlemde neyi temsil eder?
Bu mesele çok derin, çok şümullü ve külli bir meseledir. Her cihetinden bakmak, bir kitap kadar malumat vermek anlamına gelir. Ancak özet makamında izah getirebiliriz.
Âlem ikiye ayrılır:
1. Âlem-i halk, 2. Âlem-i emir,
Âlem-i halk; bütün yaratılan şeyler ve masiva dediğimiz, kâinat ve mahlûkattır.
Âlem-i emir ise; zat, sıfat, isim ve şuunat-ı ilahiyedir.
İnsan; kâinatın ve kâinatta tecelli eden âlem-i emr’in özü ve özetidir. Yani insan-ı kâmil, (Bundan maksat Resul-ü Kibriya aleyhissalatu vesselamdır) Hem âlem-i emr’in, hem de âlem-i halkın özü ve numunesidir. Âlem-i emr’in ve âlem-i halk’ın asıllarının ve külliyatının, gölgeleri ve numuneleri âlem-i asgar olan insanda dahi mevcuttur.
İşte tasavvufta ve literatürde; beş cevher diye isimlendirilen Kalp, Ruh, Sır, Hafave Ahfa’nın asılları, kâinat ve emr âleminde olduğu gibi; gölgeleri ve numuneleri de, insanda ve mahiyetinde mevcuttur.
Burada asıllar deyince emr âlemindeki vücutlar, gölgeler ve numuneler deyince, mahlûkattaki tecelliyat ve vücutlar anlaşılmalıdır.
Şimdi bu beş cevherle ilgili bir iki misal verelim.
Bu beş latife ve cevherin kıymet, değer ve ehemmiyeti açısından sıralaması şöyledir:
1. Kalp 2. Ruh 3. Sır 4. Hafi 5. Ahfa.
Burada bir sonraki, bir öncekinden daha latifdir. Ve tamamı da alem-i emr’den sayılmaktadır. Bu latifeler birbiri içerisinde gizlenmişlerdir. Bunların hakikatlerine nüfuz etmek, ancak maneviyat noktasında çok büyük zevata mahsustur..
Bizim anlayacağımız şekilde kolay izahı şudur: Her bir latife ve cevher; kainatta bir varlığa ve hakikate, bir büyük peygamberin vücuduna ve mahiyetine, bir de Cenab-ı Hakk’ın zat, sıfat, esmasına bakar ve onları temsil eder.
1. Kalp: Âlem-i halk’tan, Hz Âdem (a.s)’e ve kâinatta onunla alakalı makamlara, mekânlara ve boyutlara işaret eder. Âlem-i emr’den ise, Hz Adem’ın (a.s) mahiyetine ve hakikatine bakar.
Aynı zamanda kalp; âlemdeki Arş’ı temsil eder. Burada maddi boyut itibariyle Arş’ın mekânına bakar. Manevi boyut, yani emr âlemi cihetiyle de, Arş’ın mahiyet ve hakikatine bakar. Hem âlemi Arş, hem de onun numunesi olan kalbin batını ve mahiyeti; Allah’ın Evvel, Ahir, Zahir ve Batınisimlerinin halita ve karışığıdır.
Kalp, bir nevi Arşullah’tır. Manevi terakkide beş cevherin ilki ve başlangıcıdır. Aynı zamanda kalp; âlem-i halk ile âlem-i emr ortasında bir geçittir. Arş da aynı mahiyeti taşımaktadır.
Diğer dört cevher; âlem-i ekberde Arş’ın ve âlem-i asgarda ise kalbin etrafında veya üzerindedir.
Kalp; Cenab-ı Hakk’ın izafi sıfatlarına delalet eder. Arş ve kalp; âlem-i emr ve âlem-i halk arasında geçit ve köprü olduğu gibi; izafi sıfatlar da, vücub ile imkan arasında geçittir ve köprüdür.
2. Ruh: Âlem-i ervahın numunesidir. Alem-i halk itibariyle Hz İbrahim (a.s.)’ın varlığına, makamına, mekanına ve kainatla münasebetine bakar, bir cevherdir. Âlem-i emr itibariyle de, Hz İbrahim (a.s.)’in mahiyetine ve hakikatine bakar. Kalp cevherinden, daha latifdir. Âlem-i emr’dendir.
Cenab-ı Hakk’ın, emr âleminden olan hakiki sıfatlarına delalet ve işaret eder.
Yani; izafi sıfatlar kalbe işaret ve tecelli eder. Hakiki sıfatlar ise, ruh’a işaret ve tecelli eder.
3. Sır: Ruh cevherinden daha latifdir ve ruh cevherinin üzerindedir veya içindedir.
Âlemde, sırlı ve meleküta taalluk eden mahiyetlere numunedir. Halk âleminde, Hz Musa (a.s.)’ın zatına, makamına ve âlemle münasebetine bakar. Emr âlemi itibariyle ise, Hz Musa (a.s)’ın mahiyetine ve hakikatine bakar.
Ruhun üzerinde bulunan, iç içe ve sonraki evvelkinden daha latif olan, diğer üç cevher ise, yani sır, hafa ve ahfa zat-ı ilahiyeye işarettir. Tecelliyat, bu üç cevherde hakikat ve mahiyetiyledir. Fakat yine de tecelliyattır. Yani aynı değildir.
Sır cevherinde, Allah’ın hakiki sıfatları ehadiyyet itibariyle ve hakikat olarak tezahür ederler.
4. Hafi: Bu cevher, sırrın üzerindedir ve ondan daha latifdir. Halk âleminde, Hz İsa (a.s)’ın zatına, davasına, makamına ve kâinatla münasebetine bakar. Âlem-i emr itibariyle ise, İsa (a.s.)’ın hakikat ve mahiyetine bakar ve onun numunesidir. Cenab-ı Hakk’ın, şuun-u ilahiyesinin âlemdeki külli tezahüratı; hülasa ve odak noktası olarak, Hafa’da tezahür eder. Bu hakikatlerin tamamen bilinmesi âdeta imkân dâhilinde değildir. Ancak azıcık dahi olsa, âlemdeki tezahürleri, bazı şeyleri düşündürebilir.
5. Ahfa: Beş cevherin en latifi ve en küllisidir. Ehadiyet itibariyle en özü ve özetidir.
Hafi’nin üzerinde ve merkezindedir. Hepsinden ziyade birinci cevherdir ve merkezdir.
Zat, sıfat ve şunu ilahiye dediğimiz alem-i emr’in, en külli ve vasıtasız tecelli ve temerküz yeridir.
Allah’ın, (cc) zatına ve ehadiyetine numune ve ayinedir. Bütün mükevvenat, en geniş ve ihatalı olarak, Ahfa’nın muhiti ve çevresidir. Yani kainat, en külli halk âlemi olarak, nasıl emr âleminin en külli ve geniş tezahürüne ve tecellisine mazhar ise; Ahfa da, o ağacın çekirdeği gibi, âlemin özü ve özeti olup, kainatta külli olarak tecelli eden emr aleminin, perdesiz ve ehadiyetle tecelli merkezidir.
Ayrıca Ahfa; Halk âlemi itibariyle, Resul-ü Kibriya (a.s.v.)’nın zatına, makamına, davasına ve kâinatla münasebetine baktığı gibi; emr âlemi itibariyle de, O’nun mahiyetine, keyfiyetine ve hakikatine bakar.
Sualle ilgili teferruata taalluk eden bir misal daha verebiliriz: Bu beş cevher; her biri kâinattaki ayrı ayrı kozmik renkleri de temsil ederler. Kalp kırmızı, Ruh sarı, Sır beyaz, Hafi siyah, Ahfa ise yeşil renkleri temsil ederler.