(648-923/1250-1517)
Mısır Türk Memlûkleri Devleti tarih sahnesine çıktığında, İslâm dünyası, tarihinin en karanlık dönemlerinden birini yaşıyordu. Bir taraftan haçlı seferleri devam ederken, doğudan gelen ve yenilmek nedir bilmeyen Moğollar, Ortadoğu İslâm ülkelerini, peş peşe işgal etmişler, bu ü1keler halkının büyük bir kısmını katliama tâbi tutarak şehirleri yakıp yıkmışlar, adeta taş üstünde taş bırakmamışlardı. 1258 yılında Bağdat Abbâsî Hilâfeti’ni yıkmışlar, dillere destan olan Bağdat’ta, medeniyetten eser bırakmamışlardı. O sırada bütün insanlık medeniyetini tehdit eden bu gücü durduracak bir devlet de ortada görünmüyordu. Ancak, henüz 10 yıl önce Mısır'da kurulmuş olan Memlûkler Devleti insanlığı bu tehlikeden kurtardı. Taarruzlarını batıya doğru devam ettiren Moğollar'ı Filistin’de durdurdu. Ayn Câlût savaşında onlara henüz tatmadıkları mağlubiyetin acısını tattırdı. Kazandığı bu zaferle, başta Mısır olmak üzere batı İslâm dünyasını ve İslâm medeniyetini kurtaran Türk Memlûkleri ordusu, Memlûk tarihçisi İbn Haldûn’un işaret ettiği gibi, Müslümanların bu bozulma ve zayıflama döneminde Allah Teâlâ’nın büyük bir lütfu idi. Orta Asya bozkırlarından Memlûk olarak satın alındıktan sonra Eyyûbî ordusunda yetişen ve bilâhare devletlerini kuran Memlûkler, İslâm dini ile şereflenmişler ve neticede İslâm âlemini büyük tehlikelerden kurtarmışlardı.

Bir taraftan Moğol taarruzlarını durduran, diğer taraftan da Ortadoğu’daki haçlı prensliklerini nihaî olarak bölgeden çıkaran Memlûkler, Mısır Abbâsî Hilâfeti'nin merkezi olmak ve mukaddes Hicaz bölgesinin hâkimiyetini üslenmek gibi önemli imtiyazlara sahip en büyük İslâm devleti olma vasıflarını yaklaşık 2 asırdan fazla devam ettirdiler.

İslâm tarihinde kurulmuş en büyük birkaç devlet arasında yer alan Memlûkler, genelde İslâm tarihi, özellikle de Müslüman Türk ve Çerkes tarihleri için son derece önemli olduğu halde, Ülkemizde bu devletle ilgili çalışmalar, oldukça azdır. Merhum İ. H. Uzunçarşılı’nın yaklaşık 60 yıl önce yaptığı Memlûk devlet teşkilâtına dair çalışmalarıyla, M. C. Şehabeddin Tekindağ, Kazım Yaşar Kopraman, Samira Kortantamer, Fatih Yahya Ayaz, Cengiz Tomar ve A. Fulya Eruz'un çalışmaları bunların başında gelmektedir.

Türk okuyucusu için son derece önemli olan bu devleti, Kayıhan Yayınevi tarafından “siyasi, dinî, kültürel ve sosyal” açılardan tanıtmak gayesiyle bir kitap hazırlanmıştır. Bu çalışmanın, Memlûklerin daha fazla tanınmasına ve bu devletle ilgili yeni çalışmaların yapılmasına bir katkıda bulunacağını ümit ediyoruz.

İki buçuk asırdan fazla hüküm sürmüş ve son dönemlerine kadar, çok sayıdaki İslâm devletinin metbûu durumunda olmuş böylesine önemli ve büyük bir devletin tarihini yazmanın zorluğunu bilerek başladığımız ve 3 yılda tamamladığımız bu eserimizi, dokuz bölüm halinde düzenledik. Birinci bölümde Bahrî Memlûkler'in (Türk Memlûkler), ikinci bölümde Burcî Memlûkler'in (Çerkes Memlûkler) siyasî tarihlerini inceledik. Sultanlar ve saltanatları zamanında vuku bulan savaşlar ve diğer önemli olaylar hakkında bilgi verdik.

Üçüncü bölümde Memlûkler'in Müslüman veya gayrimüslim devletlerle olan münasebetlerini ele aldık ve ikili ilişkilerin ana hatlarını vermeye çalıştık. Dördüncü bölümde ise, Mısır Abbâsî Hilâfeti'nin durumunu inceledik. Hilâfet'in statüsünü, halifelerin Memlûk sultanlarıyla ve diğer Müslüman hükümdarlarla ilişkilerini anlattık. Bu arada halifeler ve halifeliğin Osmanlılar'a geçişi hakkında bilgi verdik.

Beşinci bölümde devlet teşkilâtını ele aldık. Merkez ve taşra teşkilâtı, devlet daireleri, adlî ve askerî teşkilât hakkında bilgi verdik. Altıncı bölümde, iktisadi durumu inceledik. Memlûkler zamanında ziraat, ticaret ve endüstri konularında bilgi verdik.

Yedinci bölümü ilmi harekete ayırdık. Önemli ilim merkezlerini, eğitim ve öğretim kurumlarını, ilmi hareketin vasıflarını ele aldık. Naklî ve aklî ilimler sahasında yapılan çalışmalar ve yetişen büyük âlimler ve eserleri hakkında çok kısa malumat verdik. Yetişen âlimlerin ve eserlerinin çokluğu sebebiyle, âlimlerin sadece çok meşhurlarını aldık ve ilmi hayatlarını birkaç satırla anlatmak, eserlerini de kısa bir liste olarak vermek yoluna gittik. Ancak, ilgilenecekler için bakılabilecek yerleri dipnotlarda gösterdik.

Sekizinci bölümü Memlûkler'de sanata ayırdık. Pek çoğu Kahire ve Şam şehirlerinde hala ayakta olan Memlûk mimarî eserlerinin belli-başlı özelliklerini vermeye çalıştık. Son bölümde ise, Memlûk toplumunun sosyal durumunu ele aldık. Toplumu teşkil eden tabakalar, bu kesimlerin birbirlerine karşı durumları, toplumda tasavvufun intişarı, dinî ve resmî merasimler hakkında bilgi verdik.

Gayret bizden, tevfîk Allah’tandır.


Prof. Dr. İsmail YİĞİT
Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

Evett gayret edersek rabbim mükafatını verirrr

@[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Allah razı olsun bu güzel paylaşım için.

Allah razı olsun, teşekkürler

TeşekküRLeR..

eyyübü devletinin devamı diyebiliriz . ordusu türk halkı arap

MEMLÜK
المملوك
Esir veya köleler arasından seçilip özel eğitimden geçirildikten sonra hükümdarın muhafız birliğine alınan ve zamanla aristokrat bir sınıf oluşturan ücretli askerler.