Emevi Devletinin yıkılmasıyla birlikte Şam’dan kaçan Emevi sülalesinden Hişam’ın torunu Abdurrahman, Emevilerin İspanya’nın Endülüs bölgesinde toplandıklarını duyunca, oraya giderek, askerleriyle Endülüs valisini yeniyor. 756’da Endülüs Emevi Devletini kuruyor.

Endülüs Emevi Devleti, en parlak dönemini III. Abdurrahman (912-961) ve II.Hakem (961-976) dönemlerinde yaşıyor. III. Abdurrahman, halifelik ünvanını da üstlenince, bundan sonraki gelenler halife olarak da anılıyorlar.

II. Hakem’in ölümüyle birlikte, ülke devlet adamlarının eline geçti. II. Hakem’in oğlu II. Hişam 12 yaşında tahta geçmesine rağmen devletin idaresi İbn Ebi Âmir’in elindeydi. Amir ve daha sonra iki oğlu 1008’e kadar ülkeyi yönettiler. Devlet yönetimindeki boşluk, devlet adamları arasında isyanlara ve savaşlara yol açtı.

1031’de Kurtuba halkı ile Berberiler arasında sürtüşmeler başladı. Kurtuba halkı sonunda bir karar alarak Emevileri Kurtuba’dan sürmeye karar verdiler. Böylece 275 yıllık Endülüs Emevi Devleti yıkılmış oluyordu

Endülüs Emevi Devleti Kuruluşu

Şam merkezli Emevi Devletinin Abbasiler tarafından yıkılması üzerine Abdurrahman Fırat Irmağı üzerinden Filistin’e kaçtı. Azatlık kölesi Bedir, kız kardeşi ve servetini ülkeden kaçırarak Abdurrahman’ın yanına gelir.

Abdurrahman, bir kaçak ve misafir olarak Afrika valiliğinin merkezi Kayrevan, Zenateler’de sığınır. Şam’dan kaçan Emevilerin Endülüs’e yerleştiğini haber alınca, onlara haber salarak kendisini karşılamalarını ister. Yemenlilerle işbirliği yaparak, 1000 kadar Berberi’yle birlikte Eylül 755’te Gırnata’nın güneyinde küçük bir liman olan El-Münekkeb’e ayak basar.

Abdurrahman askerleriyle birlikte Endüsül Valisi Yusuf El-Fihri’yi bozguna uğratır. Oradan Kurtuba’ya geçerek emirliğini ilan eder ve Endülüs Emevi Devletini kurar (756) Bu haberi alan Emevi ve taraftarları ülkeye akın akın gelmeye başlarlar.

Endülüs Emevi Devleti Kurucusu

Emevi Devletinin kurucusu Abdurrahman bin Muaviye bin Hişam bin Abdülmelik bin Mervan bin el-Hakem’dir. Abdurrahman “Ebü’l-Muttarif” olarak tanınıyordu. Hükümdarlık mührüne “Abdurrahman Allah’a güvenir ve sığınır.” yazısını yazdırmıştı.

Abdurrahman’ın hükümdarlığı otuz üç yıldan fazla sürdü. Devleti güçlü tutmak için bölgedeki Müslümanları etrafında topladı. Orduyu güçlendirdi. Hükümranlığı döneminde tarım ve sanayi gelişti. Büyük bir ticari filo kurarak İstanbul’a kadar geniş bir ticari ağ kurdu. Ülkenin gelişimi için camiler, yollar ve surlar yaptırdı.

Endülüs Emevi Devleti Hükümdarları

1) Abdurrahman

2) Hişam

3) Hakem

4) II. Abdurrahman

5) Muhammed

6) Münzir

7) Abdullah

8) III. Abdurrahman

9) II.Hakem

10) II.Hişam

11) Muhammed

12) II.Hişam

13) Süleyman Bin Hakem

14) Ali Bin Hammud

15) Kasım Bin Hammud

16) Ümeyye

Endülüs Emevi Devleti Sınırları

Endülüs Emevi Devleti bugünkü İspanya toprakları üzerinde kurulmuştur. Sınırları Batıda Atlas Okyanusu, Güneyde Cebelitarık Boğazı ve Akdeniz, Doğuda Katalonya, Aragon, Kuzeyde ise Neberre ile Cillikiye’ye kadar uzanmıştır.

Endülüs Emevi Devleti Yıkılışı

II. Hakem’in ölümü, yerine 12 yaşındaki oğlu II. Hişam’ın geçmesiyle devletin çöküş süreci başlamış oldu. II. Hişam’ın çocuk olmasından yararlanan Melik İbn Ebi Amir devleti yönetmeye başladı. Ondan sonra da iki oğlu yönetimi devraldılar

Devletin halifenin yönetiminden çıkması ülke içinde karışıklıklara yol açtı. Sivil ve askeri kademeler arasında çatışmalar çıkmaya başladı. 1031 yılına kadar kısa süreli olarak yeni halifeler atansa da bunlar ya devrildiler ya da idam edildiler.

1031’de ülkenin başkenti olan Kurtuba halkı bir karar alarak Emevi sülalesini şehirden kovdular. Böylece ülkedeki her şehir kendi bağımsızlığını ilan etmiş oldu.

Araplar tarafından İspanya için kullanılan ve ülkeden tamamen çıkarılmalarından sonra İspanyolca’ya Andalucia şeklinde ve önceleri yalnız “müslüman İspanyası” anlamında geçen Endülüs (Endelüs) kelimesinin kökeni kesin biçimde tesbit edilebilmiş değildir. Bugün genellikle, Hispania karşılığı olarak ilk defa fetihten sonra 98 (716) yılında basılmış bir sikke üzerinde görülen ismin, V. yüzyılda Kuzey Afrika’ya geçmeden önce on sekiz yıl kadar İspanya’nın güneyinde kalan Vandallar’ın (Vandalus) adından türetilmiş olabileceği (Vandalicia [Vandal ülkesi]) kabul edilmektedir (E. Lévi-Provençal, Espana musulmaña, IV, 45). Müslümanlar başlangıçta Endülüs ismini, bir süre ellerinde tuttukları Fransa’nın güneyindeki Septimania bölgesi dahil İspanya’da yönetimleri altına aldıkları toprakların tamamı için kullandılar. Ancak 718’de başlatılan ve yaklaşık sekiz asır devam eden hıristiyanların “reconquista” (Endülüs’ü müslümanlardan geri alma) hareketinin gelişme seyri içerisinde, özellikle XI. yüzyıldan itibaren İslâm hâkimiyeti alanının gittikçe küçülmesine paralel olarak bu ismin başlangıçtaki geniş kapsamlı anlamı daralmaya başladı ve sonunda Endülüs adı sadece küçük Benî Ahmer (Nasrî) Emirliği’nin idaresindeki topraklara münhasır kaldı. Andalucia ismi bugün İspanya’da hâlâ kullanılmakta ve Almeria (Meriye), Granada (Gırnata), Jaén (Ceyyân), Córdoba (Kurtuba), Sevilla (İşbîliye), Huelva (Velbe), Malaga (Mâleka) ve Cádiz (Kādis) vilâyetlerini içine alan bölgeyi ifade etmektedir.

I. SİYASÎ TARİH
1. Fetih ve Valiler Dönemi (711-755). İlk İslâm fetihlerinin son halkasını Endülüs’ün fethi teşkil eder. Birinci elden bir kaynak mevcut olmadığı için bu fethin tarihi ve seyri hususunda bilinenler sonraki yıllarda yazılmış eserlerden intikal etmekte ve aralarında tutarsızlıklar, hatta çelişkiler bulunduğu görülmektedir. İspanya’da ilk fetih hareketinin başlangıç tarihi hakkında farklı iki rivayet vardır. Birinci rivayete göre bu tarih, Hz. Osman’ın emriyle Abdullah b. Nâfi‘ b. Husayn ve Abdullah b. Nâfi‘ b. Abdülkays’ın sevk ve idare ettikleri bir donanmayla karaya çıkılan 27 (647) yılı, ikinci rivayete göre ise genellikle kabul edildiği üzere Târık b. Ziyâd’ın emrindeki kuvvetlerin çıktığı 92 (711) yılıdır. Birinci rivayetin doğru olmaması gerekir, çünkü 27 yılında müslümanlar henüz bugünkü Tunus’u geçmemişlerdi ve ayrıca o tarihte bu iş için gerekli deniz gücüne de sahip değillerdi. Öte yandan eğer Endülüs gerçekten o yıl fethedilmiş olsaydı tarihçilerin daha sonra gerçekleştirilen Kıbrıs’ın fethi için müslümanların ilk deniz ötesi fetih harekâtı dememeleri gerekirdi.