ANA YÜREĞİNİN ATEŞİ: TÜRK MİTOLOJİSİ

Çok ama çok eski zamanlarda insanlar ateşi bulmadan önce hayat pek zormuş. Tüm Türk halkları akşamları üşürmüş ve ailelerin tüm üyeleri ısınacak bir yer arar, soğuktan muhabbet edemezmiş. Her yer karanlık olduğu için anne babalar evlatlarını göremezmiş. Anneler bu hale çok üzülmüş. Altay Türklerinin tanrıları anaların derdine bir çare aramaya başlamışlar. Tanrı Kara hanın oğlu Ülge’nin aklına bir çözüm gelmiş. Onlara öyle bir şey vereyim ki hem etrafında toplanıp ısınsınlar, hem de ışığı ile aydınlansınlar demiş.

Tanrı Ülgen ellerine kuru samanları almış ve her aile için bir saman destesi hazırlamış. Saman destelerini yeryüzüne yerleştirmiş. Sonra tanrı Ülgen tanrıca Umay anaya gidip ondan tüm aileleri bu saman destelerinin etrafında toplamasını istemiş. Umay ana’da hemen o gece yeryüzündeki tüm türk analarının düşlerine girip eşlerini ve çocuklarını toplayıp her ailenin umay ananın işaret ettiği saman destesinin etrafında toplanmasını istemiş. Umay ana ister de türk anaları yapmaz mı, umay ana tüm çocukları koruyup kollayan onları tüm şerden esirgeyen bir tanrıca. Tüm analar eşlerini de alıp gecenin karanlığında kendileri için ayrılmış saman destesinin etrafında toplanmışlar. Neyi beklediklerini bilmeden, gecenin karanlığında göklerin anasının istediğini yerine getirmişler.

Saman destelerinin etrafına tüm ailelerin toplandığını gören Tanrı Ülgen bir eline beyaz bir taş bir eline siyah bir taş almış. Bu iki taş göklerin tılsımlı taşlarıymış ve tüm analara seslenmiş. “iki elinizinle avucunuzun aldığı kadar saman doldurun ve onu göğe kaldırın. Ey analar Bundan sonra ailelerin başı sizsizsiniz. Güneş ananın, ay babanındır. (bu yüzden Türklerde aya ay baba veya ay dede denir.)” der. Daha sonra iki taşı birbirine sürter. Taşlardan çıkan kıvılcımlar dört bir yana savrulmaya başlar ve anaların ellerindeki samanlara bir bir isabet ederler. Samanlar tutuşur ve analar elerlindeki tutuşan samanlarla büyük saman destelerini yakarlar. Tanrıları Türklere atesi hediye etmiştir. Tanrı Ülgen Türklere sakın “bu aile oçaklarınızı söndürmeyin. Bunlar anaların yüreğinin sıcak ateşidir. Eğer söner ise aileniz yok olur” der. o günden beri Türkler evleri için aile ocağı derler. İstiklal marşının ilk iki mısrasında da bu konuya değinilir. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen Alsancak, sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak”.

Gene Altay Türklerine göre ateşin sıcaklığı annenin yüreğinin sıcaklığından gelir. Bu mistik inancın devamı olarak Yakut Türklerinde ateş tanrının bir lütfü sayılmaktadır. yani Ateş kutsal sayılır ve evin hanımı en azından günde bir defa ateşe bir şeyler atar. Pişen yemekten bir parça, bir iplik, bir saç kılı, deri parçası v.s. Ateş perisinin çok geveze olduğuna ve her zaman bir şeyler mırıldandığına inanılır. Bu mırıltılanmaları ancak bir çocuk ve bir şaman anlayabilir. Ayakkabıların çamurunu ateşle temizlemek, ateşe bir demir silah sokmak ve ateşin içine tükürmek yasaktır.

Sibirya Türklerinde evin hanımı her sabah mutfak ateşini bir ardıç dalıyla tutuşturduktan sonra bütün odaları bu dal vasıtasıyla takdis eder. Kazaklarla Kırgızlar çadırın ocağına kurban verirken "Od Ana" diye hitabederler. Evin büyük çocuğu evlenince evden ayrılır ve bir ocak kurar, asıl ocak ise küçük kardeşe kalırdı. Ona da "Od Bekçisi" adı verilir. Evdeki ateş kutsal Tanrı'yı hatırlatmakta, ateşte Tanrı'nın kut'u bulunmaktadır. Bu inancın izini bir atasözümüzde bulmak mümkündür: "Odsuz ev kutsuz ev". Ateşin olmadığı evde "kut" da yoktur. Ateşi yanmayan ev sönmüştür. Çünkü Tanrı o evi terketmiştir. Türklerde ateş, evi ve aileyi, ailenin kudsiyetini temsil eder. Bu inanç geçmişte mistik bir şekilde inançlarda devam etmiş, bugün de atasözleri ve deyimlerde devam etmektedir.

Kaynak : TÜRK MİTOLOJİSİ VE EFSANELERİ