Bu taş ağır, parlak ve rengi beyazdır. Bu taşın bir miktarını
kuvvetli bir ateşe koyarsan hemen erir. Ona layık olan şeyden
başkasıyla ayrılmaz.

Ayrılma şekli şöyledir: Bu taş dövülüp su ve tuz ile yıkadıktan
sonra kuruyana kadar beklet. Sonra kömür ateşinin üzerine koyup, üzerinede İhlilicil kabuli serpersen, o maden pisliğinden ayrılır. Madeni toplu olarak bulmak için ateşin dibinde bırakılır. Daha sonra bunu Gümüş olarak bulursun.

kaynak : şumûsul envâr ve kunûzul esrâr
muellif : Ibnil hac tilmisânil mağribi

Bunun rengi yeşile meyilli, ağır bir madendir. Üzerinde beyaz
noktalar vardır.

Ayrılma şekli şöyledir: Bu taşı yumuşakça dövdükten sonra,
kuvvetli bir kömür ateşinin üzerine koy. Kırmızı kıvılcım veya siyah bir duman çıktığını görürsen, üzerine Süleymani ile birlikte Natron atarsan, ateşin dibinde saf Gümüş olarak bulursun.

Natron: kaplıca sularında bulunan hidratlı doğal sodyum karbonat.

kaynak : şumûsul envâr ve kunûzul esrâr
muellif : Ibnil hac tilmisânil mağribi

Bu taş siyaha meyilli, yeşil renkli ağır bir taştır. Üzerinde beyaz
çizgiler vardır. Çakmak taşına benzeyip onunla karışır. Sadece
eritme anında pisliğinden ayrılır.

Ayrılma şekli şöyledir: Bu taşı iyice dövdükten sonra, Katran ve
Tuz ile yıka. Sonra kuvvetli bir Kömür ateşinin üzerine koy. Kibrit
kıvılcımlarının çıktığını görürsün. Çok duman tüter, o anda üzerine bir miktar İhlilic serpersen, pisliğinden ayrılıp mangalın dibinde saf gümüş olarak bulursun.

kaynak : şumûsul envâr ve kunûzul esrâr
muellif : Ibnil hac tilmisânil mağribi

Bu taş siyah renkli hafif bir taş olup, üzerinde beyaz çizgiler
vardır. Çabuk erir. Ama bu taşın içinde bir miktar Kurşun vardır. Bu taşı kırdığın zaman, beyazlığının ağır ve parlak olduğunu
görürsün. Bu bir çeşididir. Bundan bir miktar ateşe attığın zaman
çabuk erir, ama kesinlikle pisliğinden ayrılmaz.

Bu taşı pisliğinden ayırmak için: Üzerine Hükema-i tenkarı atar
isen, o zaman gümüş pisliğinden ayrılır ve beyaz olarak çıkar.


kaynak : şumûsul envâr ve kunûzul esrâr
muellif : Ibnil hac tilmisânil mağribi

Bu taş beyaza ve siyaha meyilli yeşil renkli bir taştır. Bu taşı
kırdığın zaman, içinin parlak olduğunu görürsün.


Pisliğinden ayırmak için: Bu taşı yumuşakça dövüp, Cevaşir
madenindende bir miktar döverek ve bu ikisini birbiriyle karıştır.
Bunların üzerine Merakib in beyazı ile Kurşun atarak, kuvvetli bir
Kömür ateşinin üzerine koy. Kibrit dumanı gibi bir duman çıkar.
Gümüş te mangalın dibinde saf olarak toplanır.

kaynak : şumûsul envâr ve kunûzul esrâr
muellif : Ibnil hac tilmisânil mağribi

Bu taşın çeşitli renkleri vardır. Bu madenin renkleri çok olup
sayılmaz. Nasıl olursa olsun erir ve cevher olarak bulursun. Bu taş beyaza meyilli mavi renklidir. Bunun sebebide madenine tozun karışmasındandır. Gümüş ün tabiatını bozar. Bulunduğu yerde çok kalmasından dolayı Bakırın terkibine girer. Bazen bu Gümüş Bakır madeninde birleşir. İnsanlar bunun bu tür çeşidine Selimiye derler.
Kuyumcular bunu kuyumculukta kullanır. Bazı madenciler bunun
üzerine bir miktar ilaç atıp, mizacına rutubet sokarlar. Sonra bunu terkiplendirmeye ( Birbirine karıştırma ) götürürler. Buna dörtte bir, beşte bir veya en az onda bir Gümüş ilave ederler. Bunun en efdalide, bu nevi için, İmamül Meşaşi ( Rahmetullahi Aleyh ) nin dediğine göre üçte ikidir. Örneğin şu Beyitte söylendiği gibi:


Acûzün ahriku aleyhâ min zecelin
Sebuhâ ve kün hakîmen fil ameli
Alâmetü ihtirâkıha en yenfedâ
Duhânühâ ve râihâ en tahmedâ
Ve sannif mâ terâhü fil ıyâri
Min fıddetin hâlisatin yâ kârî
Ve külli halâlin yâ ehî verhamnî
Lâ tefterî fîmâ etâke annî.
( Üzerine atmaktan yedide biri yanmıştır
Sen ameline hakim ol
Yanmasının alameti dumanın kesilmesidir
Ateşin sönmemesine dikkat et
Ayardaki gördüğün çeşit
Saf gümüştür ey okuyan
Ey kardeş! Helal ye bana rahmet et
Benden sana gelenide ziyan etme! )
Bu madenlerin en efdali Selimiyyetin cezuliye diye adlandırılan
Süsül aksa diyarından gelendir. Bu madenin bir benzeride Sinhica beldesindedir. Selimiyyetin nefisiye diye adlandırılan Dira vadisinin yakınındadır.

Gümüşü Bakırdan ayırmanın şekli: Bu madenin cevherini Hz.
Zülkarneyn ibni Nebe’ nin feth ettiği ve Farisi lügatı ile Tenlekab
denilen Süsül aksanın Bakır madeninden alırsın. Hazreti
Zülkarneyn Aleyhisselam bu Bakır madenini alıp, Süsül aksadaki
Gümüş madeniyle karıştırdı. Yine Cezüle dağındaki bu kurşunda
onda bir kadar Gümüş vardır.
Selimiye diye isimlendirilen Ğaşim madenini alırsın. Bundada
dörtte bir kadar Gümüş, dörtte iki buçuk kadar Bakır ve dörtte iki buçuk kadarda Toz vardır. Sen tozu eritirken, dumanını ateşin
cevherinden kokulu olarak çıktığını görürsün. Bu Ğaşim madeninin bir miktarını alıp, üzerine sarı cevşir ve Beyaz madeni koyduktan sonra, yumuşakça döv. Ğaşim madeninden her 130 dirhem için,12 dirhem miktarını serp. 12 dirhem Cevşiri dövüp, Sabun başı ile karıştırarak üzerini kapat. Bunu Ğaşim in üzerine koyarak, yukarda zikrettiğimiz gibi Sabun başı ile karıştırarak üzerine serp.
Zikrettiğimiz şeyin üzerine kuru Sığır gübresi koy. Bunun
üzerinede kemik koy. Kemiğin miktarı Sığır gübresi kadar olsun.
Bunların üzerine ateş yakarak birgün ve birgece beklet. Bu süre
dolduktan sonra üzerini açarsan Gümüşü bir tarafta, Bakırı bir
tarafta ayrı ve pisliklerinden temizlenmiş olarak görürsün. Bu
Kurşun ve Humma dan dayanıklıdır. Sen anla! Arif ol.

kaynak : şumûsul envâr ve kunûzul esrâr
muellif : Ibnil hac tilmisânil mağribi