ÖLÜMÜ HATIRLAMAK ÜÇ ŞEKİLDE OLUR

• Birincisi: Dünya ile meşgul olan gâfilin hatırlamasıdır. Ölümü hatırlar, fakat kendisini dünya arzularından alacak diye onu sevmez. Bunu niçin ölümü kötüler ve bu kötü iş, başımıza gelecek. Yazık ki bu dünya ve bu güzelliği böyle kalacaktır, der. Ölümü bu şekilde hatırlaması kendisini Allah’ü Teâlâ’dan uzaklaştırır; fakat dünya kendisine sıkıntılı gelir ve dünyâdan nefret ederse faydasız değildir.

• İkincisi: Tövbe edenlerin ölümü hatırlamasıdır. Daha çok korkmak için ölümü hatırlar, tövbesini bozmaz ve geçmişte kaçırmış olduğu fırsatları telâfi eder, çok şükür etmeye gayret eder. Bunun sevabı büyüktür. Tövbe eden kimse ölümü kötü görmez. Erken ölmeyi de sevmez. Çünkü hazırlık yapmadan gitmek istemez. Ölümü böyle istememek zararlı değildir.

• Üçüncüsü: Âriflerin ölümü hatırlamasıdır. Onların hatırlaması öldükten sonra vâdedilen Allah’ü Teâlâ’ya kavuşmak içindir. Seven, sevdiğinin vâdini, sözünü unutmaz. Daima onu gözetir. Hattâ seve seve ölmek ister. Nitekim Huzeyfe (Radiyallâhü Anh) ölürken, “Dost geldi ve tam zamanında geldi”, buyurdu ve yine buyurdu ki: “Yâ Rabbi, fakirliği zenginlikten, hastalığı sıhhatten, ölümü yaşamaktan çok sevdiğimi biliyorsun. Ölümümü kolay eyle ki, seni görmekle rahat edeyim”.

• Bu derecelerin ötesinde bundan daha büyük derece vardır, ölümü istemez de kötü görmez de ne erken gelmesini, ne de geç gelmesini ister. O Allah’ü Teâlâ’nın hükmünü hepsinden çok sever. Kendi tasarruf ve arzularına kıymet vermez. Rızâ ve teslim makamına ulaşmıştır. Bu, ölümü hatırladığı ve fakat ondan hiç korkmadığı, hattâ ölüme hiç aldırmadığı zaman olur. Çünkü kendisi zaten bu dünyada O’nun müşâhedesindedir. Kalbi her an O’nu zikretmektedir. Ölüm ve hayat onun için birdir. Çünkü her nerede olursa olsun, Allah’ü Teâlâ’nın zikrine ve sevgisine dalmıştır.

( İmâm-ı Gazâlî, Kimyâ-i Saâdet )