Îmâm Gazâlî ile Başka İlim Adamları, “Yedi Yerde Sorulmadıkça Hiçbir Kimse Sırâtı Asla Geçemeyecektir.” Dediler. Şöyle ki:

1. Geçitte Allah’a Îmândan Sorulur ki, Lâ İlâhe İllallâh (Allah’tan Başka Hiçbir Hak İlâh Yoktur) Meâlindeki Şehâdet Kelimesidir. İnsan Eğer Bu Kelime-i Şehâdeti İhlâslı Olarak Dünyâda Söylemiş ve Buraya da Getirebilirse Geçer. İhlâssa Hem Söylemesi Hem de Kelime-i Şehâdetin Gerektirdiği Ameldir.

2. Geçitte Namazdan Sorulur. Eğer İnsan Namazı Tam ve Eksiksiz Olarak (Dünyâda Kılmış ve Sermaye Olarak) Getirebilirse Geçer.

3. Yerde Ramazan Orucundan Sorulur. Eğer Onu da Tamam Olarak Tutmuş Olup Borçsuz Bir Vâziyette Getirebilirse Geçer.

4. Geçitte Zekâttan Sorulur. Onu da Tamam Olarak (Vermiş ve İyi Bir Sevâp Kazanmış Olarak) Getirebilirse (Oradan da) Geçer.

5. Durakta ise Hacc ve Umre (Kurban Bayramı Günlerinden Başka Zamanda Yapılan Kâbe-i Şerif Tavâfından) Sorulur. Onları da Tamam Olarak Getirebilirse Geçer.

6. Geçitte Cünüplükten Yıkanmak ile Abdest Almaktan Sorulur. Kul Eğer Onları da Tamam Olarak Yapmış Bir Vâziyette Getirebilirse Geçer.

7. Geçitte Sorulur ki, Bu En Zor ve En Çetin Olanıdır. Burada da İnsanlara Edilen Zulümlerden ve Haksızlıklardan Sorulur.

Ebû Hamid –Yani Îmâm Gazâlî– Hazretleri Bunun Manâsını ed-Dürretü’l-Fâhire Fî-Keşf-i Ulûm-il-Âhıre Kitabında Şöyle Zikretmiştir; Mahşerdeki Bekleme Yerinde Hiç Kimse Kalmayıp Ancak İçlerinde Hiçbir Şüpheci, Münâfık ve Zındık Kimse Olmayarak Sırf Hâlis Mü’minler, Müslümanlar, Fakirlere Yardım Edenler, Ârifler, Sıddîklar, Şehidler, Sâlih Kişiler ve Rasülullah Aleyhisselâtû Vesselâm Efendimiz Kalınca, Allah Celle Celâlühû Hazretleri (Ayakta Bekleyen Ahâliye):

▬ “Rabbiniz Kimdir?”

Diye Sual Buyurur. Onlar da:

▬ “Rabbimiz Allah...”

Derler. Allahû Teâlâ Hazretleri:

▬ “O’nu Tanır mısınız?”

Buyurur. Onlar da:

▬ “Evet, Tanıyoruz.”

Diye Cevap Verirler. Bunun Üzerine Arş’ın Sol Tarafından, Yedi Deniz Başparmağındaki Çukura Konulsa, Görülmeyecek Derece Büyük Bir Melek Onlara Tecelli Ederek Allah’ın Emri ile Onlara:

▬ “Rabbiniz Benim!”

Diye Hitâb Eder. Mahşer Yerindeki Müslüman Ahâli:

▬ “Senden Allah’a Sığınırız!”

Diyerek Onu Reddederler. Sonra Arş’ın Sağ Tarafından, On Dört Deniz Başparmağındaki Tırnağının Çukuruna Konulsa, Belli Olmayacak Derecede Daha Büyük Bir Melek Tecelli Eder de Onlara:

▬ “Rabbiniz Benim!”

Der. Mahşer Ahâlisi de:

▬ “Senden Allah’a Sığınırız!”

Diyerek Onu da Reddederler. Bunun Üzerine Yüce ve Münezzeh Olan Allahû Teâlâ Onlara, Dünyâda Bilip İnanıp Oldukları Bir Hâlde Tecelli Eder ki –Bâzı Tahkikçilerin Dedikleri Gibi– Bu Suret Onların Dünyâda Hak Olarak İnandıkları Suretin ki, Cenâb-ı Hakk Suretten Münezzehtir ve Ancak Onlara Anlatmak İçin Surete Bürünmüş Şeklidir. Yoksa Cihetlerle Kenarlardan Münezzeh Olan Zât-ı İlâhînin Hakîkâti Değildir. Akabinde Mahşer Ahâlisinin Hepsi Allahû Teâlâ Hazretlerine Secde Ederler. Sonra Yüce Allah Onlara:

▬ “Sizlere İyi ve Rahat Yerler, Mevkiler Vardır.”

Buyurur. Daha Sonra Münezzeh Olan Hakk Teâlâ Hazretleri Onları Cennete Götürür. Onlar da O’nun Arkasına Düşerek Bölük-Bölük Önce Rasüller, Sonra Peygamberler, Sonra Sıddîk ve Sonra Başkalarına Yardım ve İyilik Etmiş Olan Mü’minler... Sonra Şehidler, Sonra Ârif Mü’minler Sırât Köprüsünün Üzerinden Geçerler. Müslümanlardan Kimi Yüzü Üzerine Kapaklanmış, Kimi Araf’ta Hapsedilmiş, Kimi Îmânını Tamamlamadan Kısa Olarak Bırakmış Bir Topluluk Olarak (Birlikte) Kalırlar.

Müslümanlardan Kimi Sırât Köprüsünün Üzerinden Yüz Sene Miktarı Uzun Bir Zamanda Geçebilir. Kimi de Sırâtı Bin Sene Miktarı Gibi Çok Uzun Zamanda Geçebilir. Bunların Hepsi ile Beraber Allahû Teâlâ Hazretleri Açık Olarak Gözleriyle Gören ve Orada Görüleceğinde Şüphe Etmeyen Kimseyi Cehennem Ateşi Yakmaz.

Ey Kardeşim İşte Senin Nefsinin Yani Canının Misâli! Sen Sırâtın Üzerindesin ve Cehennem Simsiyah, Karanlık Olarak Altında Bulunmaktadır. Cehennemin Alevlerinin Şerareleri Yani Kıvılcımları Sırât Üzerinden Geçenlerin Üzerine Uçuşmaktadır veyâ Bâzen Yürümekte ve Bâzen de Emeklemekte Olan Kimsenin Üzerine Uçuşuyor. İnsanların Yan Taraflarındaki Etleriyle Omuzları Arasındaki Damarları Korkularından Tiril-Tiril Titreyerek Zerre Misâli Cehenneme Peyderpey Düşerler Az Kimseler Müstesna Olmak Üzere Sen de Yürüyen veyâ Emekleyen Kimseyi Göremezsin.

Yüce Allah’tan Bize ve Bütün Kardeşlerimize Lütfüyle Muamele Buyurmasını İsteriz; Âmin!

Îmâm Müslim’in Rivâyet Ettiği Hadîs-i Şerifte Rasülullah Sallallâhû Aleyhi ve Sellem Efendimiz Şöyle Buyurmuşlardır; İnsanların Sırâtı İlk Geçeni, Şimşek Gibi Geçen Kimsedir.

[Müslim, İstanbul Baskısı, Cilt: 1/120.]

Yani Şimşek, Göz Açıp Kapaması Kadar Kısa Zamanda Geçer ve Geri Döner.

Başka Rivâyetteki Hadîs-i Şerifte Olduğu Gibi; Sonra Rüzgârın Esip Geçmesi Gibi Süratli, Sonra Kuş Uçup Geçmesi Gibi, Daha Sonra da İnsanın Koşması Gibi Çabucak Geçer Buyurulmuştur. Yani Onların Amelleri Kendilerini Bu Şekilde Süratli Geçirir. Aleyhisselâtû Vesselâm Efendimiz de Sırât Köprüsünün Üzerinde Dikilmiş Olarak, “Yâ Rabbi, Selâmet Ver... Yâ Rabbi, Selâmet Ver...” Diye Niyâz Eder.

Nihâyet Kulların Amelleri Sahiplerini Geçirmekten Âciz Kalır Hattâ Biri Gelir Fakât Yürümeye Muktedir Olamaz da, Ancak Emekleyerek Geçmeye Çalışır.

[Sahîh-i Müslim, Cilt: 1/187.]

Müslim, Başka Rivâyetinde Rasülullah Sallallâhû Aleyhi ve Sellem Efendimizin Hadîsini Zikretti ve Şöyle Anlattı; Sonra Cehennem Üzerine Bir Köprü Kurulur ve Şefaâte İzin Verilir. Ahâli, “Allah’ım! Selâmet Ver, Selâmet Ver.” Diye Duâ Ederler Oradakilerden Bir Tarafından:

▬ “Ey Allah’ın Rasülu! Köprünün Mahiyeti Nedir?”

Diye Soruldu. Rasül-i Ekrem Sallallâhû Aleyhi ve Sellem Efendimiz Şöyle Buyurdular:

▬ “Kaypak Kaygan Bir Şeydir Hem Orada Kancalar, Çengeller ve Demirden Dikenler Olur.”

[Sahîh-i Müslim, Cilt: 1/169.]

Ebû Saîd el-Hudrî Radiyallâhû Anh Şöyle Derdi; Bana Ulaştı ki, (Yani Rasül-i Ekrem Sallallâhû Aleyhi ve Sellem Tarafından) Sırât Köprüsü Kıldan İnce ve Kılıçtan Keskindir ve Orada Birtakım Çengeller ile Kancalar Bulunmaktadır ve Yemin Ederim ki Bir Kanca ile Râbia ve Mudar Kabileleri Halkından Daha Çok İnsanlar Yakalayıp Cehenneme Atılacaktır.

Saîd b. Ebî Hilâl de Şöyle Derdi; Bize Ulaştı ki, Kıyâmet Gününde Takvâ Sahibi Mü’minlere İyi Amellerinin Çokluğu Miktarı Hesabıyla Sırât Köprüsü Geniş Vâdi Misâlinde Olacak. Kezâ Sırât Üzerinden Geçmenin Sürati (Yani Hızı) da Kulların İbâdete Karşı Verdikleri Önem ve Neşenin Kuvvetliliği Nispetinde Olacak. Binâenaleyh Kul:

▬ “Yâ Rabb, Köprüde Beni Niçin Yavaş-Yavaş ve Ağır-Ağır Geçen Kimselerden Eyledin?”

Allahû Teâlâ Hazretleri de Ona Cevaben:

▬ “İbâdetini Vaktin İlk Zamanında Edâ Etmekte Gecikmenden Dolayıdır...”

Buyurur. Abdullah İbn-i Mes’ûd Radiyallâhû Anh Şöyle Derdi; Sizler Sırâtı Allah’ın Affıyla Geçeceksiniz. Allah’ın Rahmetiyle Cennete Gireceksiniz. Amellerinizle Menzilleri, Makamları Paylaşacaksınız.

Hadîs-i Şerifte, “Sırât Üzerinden Kayıp Cehenneme Düşenler Çok Olur ve Orada Kayanların En Çoğu da Kadınlardır.” Buyurulmuştur. Bu Hadîs-i Şerifi Ebü’l-Ferec b. Cevzî Zikretmiştir.

Yine Rasülullah Sallallâhû Aleyhi ve Sellem Efendimiz Bir Hadîs-i Şeriflerinde Buyurmuştur ki; İnsanlar Sırât Köprüsünün Başına Geldiklerinde Arş’ın Altından Bir Melek, “Ey Kahhar ve Ezici Olan Allah’ın Yarattığı Gibi (Günâhsız) Olanlar, Sırâtı Geçiniz Fakât Sizden Allah’a Âsi Gelen Herkes ile Her Zâlim Kişi Beklesin!” Diye Nidâ Eder. İşte O Saatteki Bekleyen Zümrenin Vây Hâline.

Yine Sahîh Hadîs-i Şerifte Buyurulmuştur ki; Din Kardeşinin Namusu Hakkında Bilmediği Şeyleri Konuşan Herkes de Sırât Üzerinde Hapsedilir ve Ona, “Din Kardeşinin Hakkında (Bilmediğin Şeyleri) Söylediğinden Dolayı Burada Sabit Ol!” (Yani Burada Dur) Denilir. Eğer O Kimse Sebat Edip Durmazsa, Ayağı Kayarak Cehenneme Düşer.

Kezâ Hadîs-i Şerifte Şöyle Buyurulmuştur; Ümmetimle Sırât Köprüsü Esnediği Zaman Halk, “Yâ Muhammed, Yâ Muhammed!” Diye Nidâ Ederler. Bunun Üzerine Ben Ümmetime Karşı Merhâmetimin Şiddetinden Dolayı Koşarım. Cebrâil Aleyhisselâm da Kuşağından Yakalar. Ondan Dolayı Ben de Sesimi Yükselterek, “Ey Rabbim! Bugün Senden Ne Kendimi ve Ne de Kızım Fâtıma’yı İstemiyorum. (Ben Yalnız) Ümmetimi İstiyorum, Ümmetimi İstiyorum!” Diye Nidâ Ederim. Melekler de Sırâtın Sağında ve Solunda Dikilerek, “Yâ Rabbi! Selâmet Ver, Selâmet Ver...” Diye Niyâz Eder Dururlar.

İşte Bu Korkular Büyümüş, Ahvâlin Şiddeti Artmış Vâziyette Âsi İnsanlar Sağ ve Soldan Cehenneme Düşerler de, Zebânîler Onları Zincirlerle, Bukağılarla Karşılarlar ve Melekler de Âsi Kimselere, “Günâhları Kazanmaktan Sizler Men’ Edilmediniz mi? Peygamberiniz Sizleri Cehennem Azâbından Korkutmadı mı ve (Bugünün Azâbından) Son Derece Fazlasıyla Korkutmadı mı? Sizlere Seçkin Peygamber Gelmedi mi?” Diyerek Nidâ Ederler.

Bu Hadîs-i Şerifi Ebü’l-Ferec b. Cevzî Zikretmiştir.

Ey Kardeşim! İşte Simsiyah Zifiri Karanlık Cehennem ve Ondan Kulların Üzerine Doğru Uçuşmakta Olan Şerarelerini Ömründe Bir Defa Olsun Allah’a Âsi Gelen Kimsenin Tevbesini Allah Kabûl Etmeden Ölmüş Olanlar Üzerine Doğru Cehennemin Bir Soluyuşunu, Bir Hıçkırığı ve Bir Öfkelenmesi Olan O Cehennemin Üzerine Kurulmuş Sırât ve Onun İnceliğini Gördüğün Zamanda... Sana Gelecek (O) Müthiş Korkuyu Düşün ve Tefekkür Et...

İşte Sana (Taşıması) Ağır Gelen Günâhların Senin Sırtına Yüklenmiş Bir Hâldesin. Sen Yeryüzünde O Günâhları Taşımaktan Âciz iken (Kıldan İnce Kılıçtan Keskin Olan) Sırâtın Üzerinden Geçmekte Olan Ahâlisini Sarsmasıyla Hattâ Halkın Mafsal Bağlarının Çözülecek Derecede Titretmesiyle Beraber Sen... O Günâhlarla Sırâtı Yürüyüp Geçmeye Nasıl Muktedir Olabilirsin? Kendisini Taşıyacak Bineği Olanların Yanında Senin Hâlin Nasıl Olur?

Ey Kardeşim! Ayağının Birini Sırât Üzerine Koyunca O Seni Sallayıp Titrediğin Zaman Sen Tek Ayak Üzerinde Duracaksın. Sırâtın Çok İnce Olmasından ve Geçen Ahâli ile Birlikte Bozulup (Yerinden) Çözüldüğünden Dolayı Öbür Ayağını Koymaya Muktedir Olamazsın. Bütün Ahâli ise Saçılmış Zerreler Gibi Cehenneme Düşerler. İnsanlardan Kimi Vardır ki (Sırâttan) Ayağı Kayar da Onu Kancalar Yakalar ve (Havada Kalır da) Vücûdunun Çevresini Cehennem Ateşi Yer Bitirir, Yani Yakar Bitirir. İşte Çengele Takılmış Bulunan Bu Zât Baş Aşağı Asılmış Olarak Böylece Uzun Seneler Asılmakta Devam Eder Durur. Nihâyet Onu Rasülullah Sallallâhû Teâlâ Aleyhi ve Sellem Efendimiz Hatırlayarak Onun Şefaâti Yetişir de, Onu Bu Hâlden Kurtarır.

İşte Akıllı Kimse Dünyâda Peygambere Salât-ü Selâmı Çok Getiren ve Kendisine Allah’ın Rasülu Üzerine Her Gün ve Gecede Salât-ü Selâmı Getirmeyi Bir Vâzife Edinen Kimsedir. Bu Salât-ü Selâmın En Azı Bir Gün ve Gecede On Bin Adettir. Binâenaleyh Ola ki Meselâ Rasülullah Sallallâhû Teâlâ Aleyhi ve Sellem Efendimiz O Zâtı Bir Ay Müddeti Geçtikten Sonra Hatırlar. İşte Bu Çengellere, Kancalara Tutunmuş Olan Kimsenin Hükmü, Dünyâda Müşkül Bir Hükümdür. Kim Asılı Olduğu Hâlde Böyle Bir Kızıl Karşılıklı (Yani Kırmızı Alev Karışmış) Azâbın Acısına Bir Ay Dayanmaya Muktedir Olabilir?

Yemin Ederim ki O Günün Korkusunun Hafiflemesi İçin Bir Şahıs Kendisine Bir Gün ve Bir Gecede Yüz Bin Salât ve Selâmı Vâzife Bilsin, Sırât Köprüsünün Çengellerinin Yakaladığı O Kimseye Rasülullah Aleyhisselâm’ın Şefaât Etmesinin Süratine Karşılık Bu Salevât-ı Şerife Az Bile Olur.

Ebü’l-Ferec b. el-Cevzî Hazretleri Va’z Meclisinde Şöyle Derdi; Ey Din Kardeşlerim! Sizleri Sırât Köprüsünün Kancaları ve Çengelleri Yakalayıp Başınız Aşağı, Ayaklarınız Sırâtta, Yüzleriniz Ateşe Doğru (Ters Vâziyette) Asarak Sarkıtmaya Başladığı Zaman Hâliniz Nasıl Olur? Eyvâhlar Olsun Ona! Ne Kadar Çetin Hâli Ne Kadar Zor Yolculuğu Ne Feci Manzarası ve Ne Kadar Şiddetli Korkusu Vardır. Binâenaleyh Ömürlerinizin Geri Kalan Kısmında İstiğfârı Çok Getiriniz. Ola ki Allahû Teâlâ Hazretleri İstiğfârınızı Kabûl Eder de, Sizlerden O Korkuları ve O Şiddetleri Hafifletir.

Ben, Efendim Aliyyil Havvas Hazretlerinden İşittim, Şöyle Derdi; Sabah ve Akşam Tevbe ve İstiğfâr Edenlerden Olunuz. Çünkü Cehennemin, Sırât Üzerinden Geçmekte Olan Mü’mine, “Ey Mü’min Çabuk Geç! Muhakkak Nûrun Alevimi Söndürecektir!” Diye Hitâb Edeceği Bize Ulaşmıştır. Şu Malûmdur ki, Bu Makam, Mü’min İçin Ancak Dünyâda Çok-Çok İstiğfâr Etmek Suretiyle ve Kahredici Olan Allah’ın Öfkesini Söndürmekle Olur.

Hasan-ı Basrî Radiyallâhû Anh Yüksek Sesle Gülmekte Olan Bir Kişiyi Görünce O Zâta:

▬ “Kardeşim! Senin Muhakkak Cehenneme Uğrayacağına Dâir Malûmat Sana Ulaştı mı?”

Diye Sordu. O Zât da:

▬ “Evet, Ulaştı?”

Dedi. Hasan-ı Basrî Hazretleri de:

▬ “Peki, Muhakkak Sen Cehennemden Çıkacaksın Diye Bir Haber Sana Geldi mi?”

Dedi. O Zât da:

▬”Hayır, Gelmedi?”

Dedi. Hasan-ı Basrî Hazretleri O Zâta:

▬ “Öyle ise Bu Gülmek Nedir?”

Dedi. Bunun Üzerine Bu Hâdiseden Sonra O Zâtın Güldüğü Bir Daha Görülmemiştir.

Âlemlerin Rabbi Olan Allah’a Hamd Olsun.

Allah razı olsun, Rabbim kolaylıkla tüm aşamları geçmeyi nasip etsin