Mona Lisa’nın efsanevi bir üne sahip olduğunu bilmeyenimiz yoktur. Bu efsanevi tabloya yaklaşık bir milyar dolar değer biçiliyor. Bu olağanüstü başarının nedenine dair sanat uzmanlarınca yazılmış binlerce sayfa makale bulabiliriz. Ancak benim gibi sanatla yakın ilişki içinde olmayan bir insan için bu olağanüstü değerin neden kaynaklandığını anlamak çok zordur. Bu makalede, Mona Lisa’nın neden bu kadar değerli olduğuna dair sıradan insanların anlayabileceği kanıtların ortaya konulmasına çalışılmıştır.



Kim Yaptı?
Mona Lisa, Rönesans döneminin çok yönlü dahisi Leonardo da Vinci tarafından yapılmıştır. Bilim insanı, sanatçı ve mucit olan Da Vinci, 15 Nisan 1452’de İtalya’nın Vinci şehrinde doğmuştur. Bugün de çok yönlü sanatçılar için kullanılan Rönesans Adamı tabiri, ilk kez onun için kullanılmıştır.

Mona Lisa dışında Leonardo’nun çok sayıda olağanüstü başarılı eseri vardır. En ünlü eserlerinden biri Vitruvius Adamı’dır. (Vitruvius Adamı’nın Hikayesini okumak isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.)



Da Vinci, Vitruvius Adamı çiziminin yanına mükemmel oranların altını çizmek istediğine dair notlar almıştır. Ünlü bir diğer çizim ise uçan bir makine taslağıdır.

Ne Zaman Yapıldı?
Da Vinci’nin Mona Lisa’yı, 1503 veya 1504’te Floransa’da (İtalya) yapmaya başladığına inanılıyor. Çok küçük bir tablo olmasına rağmen portrenin tamamlanması dört yıl sürmüştür.

Neden Bu Kadar Ünlü?
Leonardo da Vinci, Mona Lisa’yı yaparken benzersiz ve yepyeni teknikler kullanmıştır. Bu resim çağdaş sanat kurallarını yeniden tanımlanmasına neden olmuş, günümüz sanat okulları müfredatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.

Çizgi ve Sınırları Ortadan Kaldıran Teknik
Leonardo da Vinci, Mona Lisa’yı yaparken dilimize “hava perspektifi” olarak çevirebilecek sfumato tekniğini geliştirmiştir. Bu teknik, nesnelerin sınırları ve çizgileri olmaksızın resimlenmesi anlamına gelir. O zamana kadar sanatçılar resmi yapmadan önce taslak oluşturuyorlardı. Oysa Da Vinci taslak yerine ışık ve gölge yanılsaması yaratmak için farklı boya tonları kullanmıştır.

Koyu bir alt tonla başlayarak üç boyutlu yanılsama yaratmak için yarı şeffaf ince tabakalar ve katmanlar kullanmıştır. Nesnenin özelliklerini ve sınırlarını vurgulamak için koyu tonlar kullanmıştır. Bu teknik Paris’teki sanat dünyasında çığır açan bir yenilik olarak görülmüştür.

Mona Lisa’nın pek çok benzersiz özelliğinden biri de arkasındaki manzara (nehir ve dağ) görüntüsü olmuştur. O tarihe göre portrelerin arka planı genellikle gökyüzü, oda veya zemin gibi tek düze bir görüntüden oluşurdu. Bir portrenin arka planına dağ gibi büyük boyutlu bir görsel yerleştirilmesi pek olası değildi. Ancak buraya kadar yapılan açıklamalar, bir sanatçının neden Mona Lisa’ya ilgi duyduğunu açıklayabilir. Ancak sanatla yakın ilişkisi olmayan gözleri, benzersiz tekniklerin kullanılması büyüleyemez. Oysa belli ki Mona Lisa, sadece sanat eğitimi almış insanları değil, sanatla pek de haşır neşir olmamış insanları da etkilemeyi de başarmıştır.

Mona Lisa’nın Gülümsemesi
Mona Lisa’nın ünlü olmasının esas sebeplerinden biri gülümsemesindeki gizemdir. Da Vinci perspektif ve gölge unsurlarını kullanarak optik bir illüzyon yaratmış ve benzersiz bir gülümsenin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Mona Lisa’nın gözleri doğrudan ona bakan gözlere odaklanmışken dudaklar çevresel görüşün içine düşer. Bu nedenle ağız ön plana çıkar. Sfumato tekniği, gözlerin ve dudakların en belirgin özellikler olmasını sağlamıştır. Elmacık kemiklerin gölgesi ağzın gülümsemeden gülümsüyor gibi görünmesine neden olur.

Bir başka ifade ile tabloya bakan kişi, Mona Lisa’nın gözlerine odaklandığında Mona Lisa’yı hafifçe gülümsüyormuş gibi görür. Ancak gözlerini gülümsemeye odakladığında gülümseme yavaşça ortadan kaybolur. İşte bu özellik Leonardo’nun yeteneklerinin gizli büyüsü, Mona Lisa’yı diğer tüm sanat eserlerinden ayıran eşsiz özelliğidir.

Yorumlar
Mona Lisa’nın ifadesi öylesine esrarengizdir ki çoğu insan onun ne düşündüğünü, nasıl hissettiğini ve kim olduğunu merak etmekten kendilerini alıkoyamaz. Bazıları Mona Lisa’nın mutlulukla gülümsediğini öne sürerken bazıları bunu aldatıcı bulur. Bu gizemli gülümsemenin ardında bir hüzün saklandığını iddia edenler de az değildir. Gülümsemenin doğası kadar bu kadının aslında kim olduğu konusu da tartışmalıdır.


Beyond Science
Radford.edu
National Institutes Of Health (NIH)
Loc.Gov