Allah Kıbleyi, Şam Cihetinde Bulunan Kudüs’ten Kâbe’ye Çevirmeyi Murâd Edince, Anlayışları Kıt ve Kör Taklitle Akılları Bozulmuş Kimselerin Onu İnkâr Edeceğini Haber Verdi. Bu Kimseler Yahudi Âlimleri, Münâfıklar ve Müşriklerdir. Cenâb-ı Hakk Onların Hâlini Şöyle Bildirdi:

(142) İnsanlardan Bir Kısım Aklı Kıt Kimseler, “Yönelmekte Oldukları Kıblelerinden Onları Çeviren Nedir?” Diyecekler. De ki; Doğu da Batı da Allah’ındır. O, Dilediğini Doğru Yola İletir!

Tefsîr

Cenâb-ı Hakk Buyuruyor ki; İnsanlardan Bir Kısım Aklı Kıt ve İstikâmet Üzere Bir Dinî Hayatı Olmayan Kimseler, Kıble Beytü’l-Makdis’ten Kâbe’ye Çevrildiğinde; Onları, Yönelmekte Oldukları Kıbleden Çeviren Nedir? Eğer Önceki Kıblelerinde Devam Etselerdi, Belki Onlara Tâbi Olurduk Derler. Ey Muhammed! Onlara De ki; Doğu da Batı da Allah’ındır. Hiçbir Mekân, Zâtı İtibârıyla Diğer Mekânlardan Ayrı Bir Özelliğe Sahip Değildir. Hiçbir Mekân, Başka Bir Mekânın Kendi Yerine Konulmasına Mani’ Olacak Bir Özellik Taşımaz. Bilâkis, Allah Katında Bütün Mekânlar Birdir, O Mekân Konusunda Bütün Halk Eşittir. Allah Dilediğini Doğru Yola İletir. Dilediklerini de Doğru Yoldan Saptırır. O’na Yaptığının Hesabı Sorulmaz, Kullar ise Yaptıklarından Sorguya Çekilir.

Burada Doğru Yolla Kastedilen Şey, İlâhî Hikmetin İstediği ve Maslahatın Gerektirdiği Gibi, Kıblenin Beytü’l-Makdis’ten Kâbe’ye Çevrilmesidir.

Kıble Çevrilmeden Önce Ondan Haber Verilmesinin Faydası, Nefsi Olaya Alıştırmak ve Onu İnkâr Edenlere Karşı Verilecek Cevabı Hazırlamaktır. Bu Açıklama, Beyzâvî’ye Aittir.

Âriflerden Birisi Demiştir ki; Kırk Sene Var ki, Cenâb-ı Hakk Beni Hangi Hâlde Tuttu ise Onu Kötü Görmedim. Hâlimi Değiştirip Beni Nâklettiği Hiçbir Hâle Kızmadım.

Bu, Âriflerin Hâlidir. Aklı Kıt Câhil Kimseler ise Böyle Değildir. Onların Hâlleri Değişince Hemen İnkâr ve İtirâza Kalkarlar. Onlar, Kimin Maddî Sebeplerden Elini Çekip İhsânı Sonsuz Yüce Allah’a Bütünüyle Bağlandığını Görseler, “Onu Önceki Bulunduğu Hâlden Çeviren Nedir?” Diyerek Kendisine Bir Sürü İtirâz ve Tenkit Yöneltirler. Aynı Şekilde Bu Câhil Kimseler, Kemâl Hâlini Bulduktan Sonra Tekrar Maddî Sebeplere Dönen Birisini Görseler, Onun İçin de, “Velâyet Derecelerinden Düştü de Maddeye Döndü.” Derler. Hâlbuki O Kimse, Mânevî Olgunluk Derecelerine Yükselmiştir.

Bütün Mülk (Hüküm ve Yetki) Allah’a Aittir. Dilediğini Doğru Yola Ulaştırır, Dilediğini de Hikmetli Adâletiyle Saptırır.