Havass hassalar, keyfiyetler ve
hususiyetler anlamına gelir.
Tasavvufta ilim olarak havass, manevi
tesir için uzlet, riyazat veya i'tikafta
okunan esma, ayet ve dualara denir.
Esma ve ayetlerin virdler edinilerek
okunması sonucu, kulun nurani tecelli ile
cennet meleklerini, melekeler edinişi
(feraset ve tasarruf) veya bir iradesi niyeti
ile iradesine memur bir meleği davet
etmesi ve iradesine kulun ahlakı üzeri
memur olan meleğin hizmet etmes
gerçekleşir.

Havass İlminde mühim olan niyettir. Kiş
virdlerini irade ettiği hâl üzeri yapınca
Hakk'ın esma ve ayetlerine hizmet zikrind
bulunan melekeleri uyandırmış olur
melekleri ise harekete geçirmiş olaral
davet eder. Kişinin niyeti iyi ise Hakk
katındaki akibeti iyi olur. eğer kişinin niyeti
kötü ise, cinlerle de uğraşan cinci olarak
Hakk katındaki akibeti kendisi adına kötü
olur. Çünkü böylesi insanlar duanın
faziletini bırakmış olarak recadan uzak,
cinlerle iş görmüş olurlar. Bu bağlamda
akibetlerine dair bir ayette “birbirimizden
yararlanıyorduk

(En'am, 128) diyecekleri, Hakk'ın da onlara "öyle ise tadın azabı" (En'am, 128) diyeceği net bir ifade ile belirtilmiştir. Belli bir irade üzeri bu ilimi kullanmamak gerekir. Sadece Hakk rızası için melekler gibi kulun ibadet etmesi uygundur. Bu
ibadet hâli sonucunda Hakk'ın bağışlarda bulunması, kulun güzel ahlakında feraset, tasarruf ve emir makamlarında
bulunmasına sebep olur.

Kerribiyyun ve Huddem

Bu ilim uygulaması sonucunda kula
hizmet eden melekler kerribiyyun
melekleri olarak kulda, kulun feraset ve
tasarruf meleklerinde hizmet ederek
biçimlenirler. Havass İlminin uygulanmasında davet var ise eğer kula gelen melekler huddem olarak kula hizmet ederler. Huddem melekleri kerribiyyun meleklerinin işçi melekleri gibidir. Kulun bu seyri Hakk'ın kuluna Hakk nefesi ikram
edişidir. Kerribiyyun melekleri Hakk'ın emri dışında
fiilde bulunamazlar. Onların fiili Hakk'ın
tecellisidir. Huddemler ise kerribiyyunun
gözetiminde iş görürler. Hz. Cebrailin
Burak meleğini Hz. Muhammed efendimize
getirişini bu konu için anlamlandırabiliriz. Her halk edilen mevcud halk etmenin temel prensibi olan "suretsiz olmaz" ilkesi sebebiyle kendi âleminde bir suret üzeri yaratılmıştır. Bu sebepten dolayı melekler de kuantum deryası olan Hakk'ın nur
deryasında belli bir suret üzeri halk
edilmişlerdir (ayan-ı sabite). Zaten küre-i
arzda bulunan mahlukatlar melâikelerinin
suret biçimleri üzeri burada tezahürdedirler. Bu bağlamda aslan meleği, horoz meleği, ejderha meleğini örnek olarak verebiliriz. Ehline bu kadarı
kafidir.