Şöyle izah edeyim rabıtanın çeşitli tarifleri yapılmıştır. Rabıta konusunda müstakil bir risale yazan Mevlana Halid-i Bağdadi’ye göre rabıta: ‘’Müridin fena fillâh makamına ulaşmış olan şeyhinin suretini hayalinde saklamak suretiyle onun ruhaniyetinden feyz almak ve istimdad dilemesinden ibarettir.
Abdülhakim Arvasi ise şöyle tarif etmiştir: ‘’Mürşidi, Allah ile aranızda vesile ve vasıta mevkiindeki zat olarak düşünecek, onu yanınızda ve karşınızda farz ederek, alnına yani iki kaşı ortasına gözlerinizi dikecek, keskin bir aşk iradesiyle o zatın simasını hayalinizde saklayacak, hayalen onun siretini kalbinizde durdurarak, kendisiyle manevi bir beraberlik tesis edeceksiniz. (Abdulhakim Arvasi, Rabıta-i Şerife, İstanbul 1976 sayfa 8)
Bu tariflerden rabıtada en mühim hususun, kalbi şeyhe bağlamak, onun suretini sıcak ve canlı bir şekilde hayalde tasavvur etmek ve kendini onun yanında düşünmek olduğu anlaşılmaktadır. Sufilerin söylediğine göre bu sayede mürid şeyh gibi olacak yani tasavvuf literatüründe ‘fena fi’ş-şeyh’ denilen hale ulaşacak ve buradan daha öteye geçecektir. (Tasavvuf ve Tarikatlar Doç. Dr. Selçuk Eraydın M.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESİ VAKFI YAYINLARI sayfa 231)
Rabıta için türüne ve yapılış şekline göre çeşitli tasnifler yapılmıştır. İlk tasnif, ölüm rabıtası, mürşid rabıtası ve huzur rabıtası şeklindeki ayrımdır. Ölüm rabıtası (rabıta-i mevt), ölümü hatırlamak ve akıldan çıkarmamak üzere yapılan rabıtadır. Hedef ‘’Ölmeden evvel ölüm’’ sırrına ermek ve hayatını ona göre düzenlemektir. Mürşid rabıtası (rabıta-i mürşid), mürşide yapılan rabıtadır ve rabıta denince akla gelen budur. Huzur rabıtası (rabıta-i huzur) ise her an Hakk’ın huzurunda bulunduğu düşüncesini muhafaza etmek ve kalbi Allah’tan gayrısından temizleyip ihsan derecesine ulaşmaya çalışmaktır. (İrfan Gündüz, ‘’Tasavvufi bir Terim Olarak Rabıta’’ Sayfa 33-34)
Mürşid rabıtasının yapıldığı yerleri de anlatan diğer bir tasnif şöyledir:
1-Şekli rabıta: Bu da üç türlü olabilir:
a-Müridin mürşidini karşısında farz edip ondan feyiz gelip kalbine girdiğini düşünmesi;
b-Mürşidin vücuduyla müridin vücuduna girmesi;
c-Müridin kendisinin mürşidin vücudunda yok olduğunu, bir olduklarını düşünmesi şeklinde olabilir.
2-Manevi rabıta: Hayali rabıta denir. Her zaman yapılabilir. Müridin gündelik işlerinde bile mürşidi yanında düşünmesidir. Namazda rabıta yapılmaz.
3-Özel ders rabıtası: Nakşilerde müridin akşam yatsı arası bir vird gibi yaptığı rabıtadır. Bu rabıta, şekli rabıtanın ilk türü gibi yapılır.
4-Zikirde rabıta: Müridin kendisine verilen günlük vird esnasında yaptığı rabıtadır. Buna istimdat rabıtası denir. Bu rabıta kalbi zikre hazırlamak, manevi uyanıklığı temin etmek için yapılır. Kekli rabıtaya benzer.
5-Sokbet ve hatmede rabıta: Mürşidin sohbetinde doğrudan kendine bakarak başkasının yaptığı sohbet ve hatmede de yine mürşidi düşünerek yapılan rabıtadır.
6-Kabir ziyaretlerinde rabıta: Vefat etmiş bir veliyi ziyaret eden müridin kalbiyle kabirdeki zata yönelip feyiz beklemesidir. (Tasavvuf Metodu Olarak Rabıta Doç. Dr. Dilaver Selvi SEMERKAND YAYINCILIK sayfa 171-189)
Arvasi layık olmayanlara rabıta yapmanın yapana zarar verdiği gibi yaptırana daha büyük zarar vereceğini söylemekte, ölmüş mürşide de rabıta yapılacağını belirtmektedir. (Abdulhakim Arvasi, Rabıta-i Şerife, sayfa 24-25)
Özet olarak şunu ifade etmek isterim genel manada rabıtanın ibadet olarak değerlendirilmesi yanlıştır. Eğer her türü ile rabıta ibadet gibi değerlendirilirse bidat veya şirk olarak damgalanmaktan kurtulamaz. Bir eğitim metodu terbiyeye yardımcı bir husus olarak değerlendirilmesi münasip olur.