1990’ların başından bu yana, Türkiye’de Bektaşilik ve Alevîliğin inanç kökenleri ve temellerinin tarihsel arka planı hakkında, Bektaşî ve Alevî kesime mensup bazı yazarların da dahil olduğu, özellikle popüler nitelikli yayınlarda, birbiriyle çelişen değişik görüşler, hipotezler ortaya atıldı. Bu yazarlardan bir kısmı, Alevîliğin temeli olarak antik Anadolu kültür ve inançlarına ağırlık verirken, bir başka kısmı Mezopotamya din ve kültürünü öne çıkarıyordu. Daha sonra Kürt kökenli bazı Alevî yazarları ise, yaptıkları popüler yayınlarda, Zerdüştîlik ve Mazdekizm gibi eski İran dinlerini Alevîliğin temeli olarak alıyorlar, dolayısıyla Alevîliğin Türk kökenli değil, Kürt kökenli olduğunu dolaylı yoldan ispata çalışıyorlardı. Ama bütün bunlar arasında, eski Türk inanç ve kültürlerinden, dinlerinden gelen katkıların önemi ve rolü neredeyse yok sayılacak kadar dikkate alınmıyordu. Bugün şurası bir gerçektir ki, Türkiye Alevîliği yalnızca Türkler’den ibaret değildir. Onlar kadar olmasa da ihmal edilemeyecek sayıda Kürt Alevîleri de vardır. Ama Alevîlik ve Bektaşîlik münhasıran Kürtler’in yarattığı bir olgu değildir. Gerçi daha Ziya Gökalp zamanından beri Alevîlik ve Bektaşîliğin münhasıran eski Türk Şamanizmi’nden doğduğuna dair eski ve yerleşik bir görüş bulunuyor ve bu 1970’li yıllarda merhum Mehmet Eröz tarafından kuvvetle vurgulanıyorduysa da, diğerlerinde olduğu gibi bunda da bir aşırılık payı vardı. incelediğim temel kaynaklar, Alevîlik ve Bektaşîlik inançlarının temelinde eski Orta Asya Şamanizmi kadar, belki ondan da fazla, özellikle Budizm gibi eski Uzak Doğu, Zerdüştîlik, Mazdekizm ve fakat münhasıran Maniheizm gibi antik İran dinlerinin çok önemli katkısı bulunduğunu, hatta bir ölçüde Hıristiyanlık ve Musevîlik etkilerinin ve tabii olarak antik Anadolu ve Mezopotamya mitolojisinin de payını unutmamak gerektiğini gösterir. Bugün, muhafazakâr Bektaşî ve Alevî çevreleri, söz konusu bu senkretizmi reddetmekte, inançlarının bu gibi İslâm dışı kaynaklardan değil, yalnızca İslâm’dan kaynaklandığını özellikle vurgulamaktadırlar. Onların bu kanaatleri şüphesiz ki saygıya lâyıktır. Benim böyle bir kanaati değiştirme veya karşı koyma gibi bir niyetim yok.