Yusufiyeli Nickli Üyeden Alıntı

Klasik kaynaklarda hangi tür hükümlerin neshe konu olacağı önemli bir mesele olarak ele alınmıştır. Mutezile kelamcıları ile Eşari ulema arasında hüsün-kubuh (iyilik ve kötülüğün mahiyeti) odaklı görüş ayrılıkları yaşanmışsa da iman ve ahlak esaslarına dair hükümler ile külli nitelikteki şeri-ameli hükümlerin neshe konu olmayacağı hususunda genel kabul olunmuştur. Fakat bu genel kabul, yani neshin sadece tikel ameli hükümlerle sınırlı olduğuna dair görüşler savunulmuştur. (İbnü’l-Barizi, Nasihu’l-Kur’an sayfa 22) Mesela Bakara suresi 62. Ayetteki bildirim, Al-i İmran 85. Ayetle nesh olunmuştur. Şöyle ki bazı müfessirlerin yorumuna göre Bakara suresi 62. Ayette zikredilen Yahudiler, Hıristiyanlar ve Sabiiler, Hz. Muhammed’in risaletinden önce kendi peygamberlerinin dini öğretileri yürürlükte olduğu dönemde yahut Hz. Muhammed’in risalet ve tebliğinden habersiz olunduğu bir zaman ve zeminde Allah’a ve ahirete iman ve salih amelle kurtuluşa erebilirler. Yok, eğer İbn Abbastan nakledildiği üzere Bakara suresi 62. Ayetteki bildirim Hz. Muhammed’in yaşadığı çağdaki Yahudiler Hristiyanlar ve Sabiilere atfedilirse o takdirde bu ayet ‘’Her kim İslam’dan başka bir din ararsa bilsin ki, bu farklı din anlayışı asla hüsnü kabulle karşılanmayacak ve o kimse ahirette ziyana, hüsrana uğrayanlar arasında yer alacaktır’’ mealindeki Al-i İmran suresi 85. Ayette mensuh (hükümsüz) kalınmıştır. (Taberi, Camiu’l-Beyan cilt 2sayfa 45-46)
Kur’an’da neshin tahakkuk şartlarına gelince, usul alimleri bu konuyla alakalı olarak bir takım temel şartlardan söz etmişlerdir. Neshin tahakkukunda en temel şart hükmün kaldırılmasının bir şeri delil ve hitaba dayanmasıdır. Bunun yanında hükmü kaldırılan hitaba ilişkin herhangi bir süre kaydı bulunmaması ve nasih (nesheden) şeri delilin hitabın zaman bakımından memsuhtan (neshedilen) sonra varit olması gibi hususlar da neshin tahakkuk şartları arasında yer alır.
Gelenekte alimlerin çoğuna göre Kur’an’ın Kur’an ve mütevatir Sünnet’le Sünnet’in de Sünnet ve Kur’an’la neshedilmesi mümkün, yani caizdir. (İslam Hukuk Metodolojisinde Tahsis (Daraltıcı Yorum) Prof. Dr. Ferhat Koca İSAM / İSLAM ARAŞTIRMALARI MERKEZİ Sayfa 119-121) Ancak İmam eş-Şafii Kur’an’ın ancak Kur’an’la Sünnetin’de ancak Sünnet’le neshedilebileceği fikrini benimsemiştir. (Şafii er-Risale sayfa 106-110) Öte yandan Kur’an veya mütevatir Sünnet’le sabit bir hükmün kıyasla neshinin caiz olmadığı hususunda da alimlerin büyük çoğunluğu ittifak etmiştir. Buna mukabil Şafii fıkıh geleneğinde önemli bir yere sahip olan İbn Süreyye Kur’an ve Sünnet’in kıyasla nesh edilebileceğini kabul etmiştir. Bir diğer Şafii fakih Ebu’l-Kasım el-Emmati de asli delillerden istihraç edilmiş bir kıyasla yani illeti nass veya fahve’l-hitab gibi kesin yollarla bilinen celi kıyasla neshin caiz olabileceğini söylemiştir. Çünkü böyle bir nesh ona göre Kur’an ve Sünnet’le gerçekleşen nesh gibidir. (Zerkeşi; el- Bahru’l-Muhit 5.cilt sayfa 289-291)