Kardeşim bu konu biraz itilaflı İbn Ebi Hatim’ ’in aktardığı rivayetten anlaşıldığı kadarıyla bu bahsettiğin ayrım tabi müfessir Dahhak b. Müzahim’e aittir. (İbn Ebi hatim, Tefsirü’l-Kur’an. 1.cilt sayfa 28) Sahabi Ebu Said el- Hudri’den nakledilen bir haberde ki bu haber hadis bazı alimlerce uydurma kabul edilmiştir. (Şevkani Fethü’l- Kadir cilt 1 sayfa 81) Taberi ye göre ise Hz. İsa, ‘’Rahman dünyaya ve ahirete Rahim ise sadece ahirete yöneliktir’’ demiştir. (Taberi, Camiu’l-Beyan cilt 1 sayfa 126) Hemen her müfessir tarafından zikredilen bu izaha göre Rahman dünya hayatında mümin-kafir bütün herkesi, Rahim ise ahirette sadece müminleri kapsayan ilahi rahmeti ifade eder. Nitekim Araf suresi 156. Ayette ilahi rahmetin her şeyi kuşattığı bildirilmiş, ardından bu rahmetin müminler müttakiler ayrıca tahsis edileceği belirtilmiştir. Ayrıca Ahzab suresi 43. Ayetteki ‘’ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنٖينَ رَحٖيماً’’ ifadesinde Allah’ın müminlere rahim olduğu ifade edilmiştir.
Karşı görüşteki alimlere göre bu ayetler ‘’Allah dünyada herkese Rahman ahirette sadece müminlere Rahimdir’’ gibi kategorik bir ayrıma delil teşkil etmez. Kaldı ki her iki ilahi ismin tecellileri hem dünyada hem ahiret için geçerli olduğu gibi ilahi isim ve sıfatları mazi hal istikbal açısından sınırlandırmak da mümkün değildir. Üstelik Hz. Peygamber’e izafe edilen bazı dualarda ‘’Sen dünyanın ve ahiretin hem Rahman’ı hem Rahim’isin’’ ((Müstağfiri, Fezailü’l-Kur’!an 2. Cilt sayfa 533) ‘’Ey dünya ve ahiretin Rahman’ı dünya ve ahiretin Rahim’i Allah’ım gam ve kederimi bertaraf eyle’’(Kuleyni, el-Füru mine’l-Kafi 2.cilt sayfa 557) ‘’Gamı kederi giderip ferahlık bahşeden, darda kalanın duasına icabet eden Allah’ım sen dünya ve ahiretin Rahman’ısın Sen benim de Rahmanım’ sın bana merhamet eyle’’ gibi ifadeler ihtiva eder. (Bezzar, el-Bahru’z-Zehhar 1. Cilt sayfa 185 ) Bütün bunlar bir tarafa Nahl suresi 7. Ayet ve İsra suresi 66. Ayetlerde Allah’ın insanoğluna lütfettiği nimetler bağlamında ‘’Rahim’’ sıfatı zikredilir.
Kimi alimlerce ‘’İsm-i azam’’ kabul edilen ‘’Rahman’’ ismi ile ‘’Rahim’’ arasındaki anlam farklarına dair başka birçok görüş daha ileri sürülmüştür. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür Rahman, rahmet sıfatıyla muttasıf olan Rahim rahmetiyle başkalarına merhamet eden, Rahman büyük nimetler bahşeden Rahim küçük nimetler bahşeden, Rahman rahmetiyle bütün her şeyi kuşatan Rahim rahmeti mebzul olan, Rahman mevsufuna nisbet edildiğinde hususi mana itibariyle umumidir; Rahim mensufuna nispet edildiğinde umumi mana itibariyle hususidir. Rahman rahmeti geçmişe dönük olan Rahim rahmet geleceğe yönelik olan, Rahman, rahmet ve merhameti engin olan Rahim engin rahmet ve merhameti devamlı olan anlamına gelir. (Kurtubi el- Cami’ 1.cilt sayfa 162-164 İbn Adil el-Lübab 1. Cilt sayfa 148-149)
İbn Kayyim el-Cevziyye ‘’rahman’’ ve ‘’rahim’’ isimleri arasındaki nüansı daha farklı izah etmiştir. Buna göre ‘’Rahman’’ Allah’ın zatı ile kaim olan sıfatı, ‘’Rahim ise bu sıfatın mahlukata taallukudur. Bu durumda ‘’Rahman’’ zati ‘’rahim’’ fiili sıfat olur. Nitekim Kur’anda اِنَّهُ بِهِمْ رَؤُ۫فٌ رَحٖيمٌۙ (Tevbe suresi 117.a yet) ve وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا Ahzab suresi 43. Ayet ifadeleri geçerken hiçbir ayette (rahmanun bi’l-müminin) veya (rahmanun bi-ibadih) gibi bir ifade zikredilmez. Bu demektir ki ‘’Rahman’’ rahmet sıfatıyla muttasıf olan ve aynı zamanda bu sıfatın bütün anlamlarını bütün boyutlarıyla sürekli olarak kendisinde bulunduran zat ‘’Rahim’’ ise rahmeti ile ihsanda bulunandır.
Bütün bunların ardından ‘’Rahman’’ isminin Kur’an’daki kullanımının diğer ilahi isim ve sıfatlardan farklı bir özellik arz ettiği belirtilmelidir. Şöyle ki Fatiha süresi hariç Kur’an’da ve hadislerde ‘’Rahman’’ başka bir isme sıfat olarak kullanılmamıştır. Bunun yanında Meryem, Furkan, Zuhruf, Mülk gibi Mekki surelerdeki pek çok ayette ‘’Rahman’’ bir bakıma Allah’ın özel ismi gibi kullanılmıştır. Dahası ‘’Rahman’’ ismi Kur’an’da ‘’sıfat-ı galibe’’ (üstün baskın sıfat) olarak Allah’a (cc) has bir isim özelliği kazanmıştır. İmam el- Maturidi de her ikisinin rahmet mastarından türemiş olma ihtimalini göz önünde bulundurmakla birlikte ‘’Rahman’ ’ın Allah’a has bir zati isim olduğunu ‘’Rahim’in ise fiili isim olduğunu vurgulamıştır. (Maturidi Te’vilatü’l-Kur’an cilt 1 sayfa 16)