Bademcik (Tonsil) ve geniz eti (Adenoid) olarak isimlendirilen dokular lenfoid hücrelerden oluşmuştur. Lenfosit yapımında rolü vardır. Yeni doğanda anneden geçen immünglobulinler nedeniyle küçüktürler. 4-5 yaşlarda daha sık olmak üzere enfeksiyonlara bağlı olarak büyürler. İleri yaşlarda küçülme eğilimi gösterirler. Geniz etinin büyük olması burundan solunuma engel oluşturur. Ayrıca kulak ve sinüslerin boşalımını bozarak değişik boyutta problemlere yol açarlar. Bu çocuklarda işitme kayıpları, horlama, ağızdan soluma, gece öksürükleri, burun akıntıları gözlenmektedir. Kronik geniz eti iltihapları veya büyümeleri ortodontik bozukluklar, yüz gelişiminde bozukluklar ve konuşma bozukluğuna yol açabilmektedir.



Bademcik ve geniz eti büyümeleri üst solunum yolunu daraltacak boyuta ulaştığında horlama ve apne dediğimiz uykuda nefessiz kalma gibi ciddi sorunlar başlatır. Bu durumlarda bir KBB uzmanı ile görüşülmesinde yarar vardır.



Romatizmal ateş olarak bilinen hastalık A grubu beta hemolitik streptokoklara karşı oluşturulan antikorların yol açtığı bir komplikasyondur. Kalp kapakçıklarında bozukluklara yol açabilmektedir.



BADEMCİKLER VE GENİZ ETİ HANGİ DURUMLARDA ALINMALIDIR?

Bademcik ve geniz eti ameliyatları KBB kliniklerinde sık uygulanmaktadır. İlaç tedavisinden fayda görülmediğinde cerrahi olarak bunların çıkartılmasına baş vurulmaktadır. Bu ameliyata karar vermek için kullanılan iki kriter vardır.



Kesin ve göreceli olarak ameliyatın gerekliliği belirlenir.



Kesin ameliyatı gerektiren durumlar:

Üst solunum yolunun bademcik ve geniz eti büyüklüğüne bağlı olarak tıkanması

Bademcik etrafında abse (Peritonsiller abse)

Kötü huylu tümör şüphesi

Çene yapısını bozan geniz eti ve bademcik büyümeleri.

Göreceli kriterlerin en başında sık tekrar eden bademcik enfeksiyonları gelmektedir. Bademcik ameliyatlarının %40'ı bu nedenle yapılmaktadır.

Son bir yılda 7 defa veya son iki yılda yıl başına 5 'şer defa veya son üç yılda yıl başına 3 'er defa yada daha sık ateşli bademcik iltihaplanması geçirilmesi

Difteri (Kuş palazı) mikrobu taşıyıcıları

Kalp kapak bozukluğu olan kişiler.

Bademcik ve geniz eti iltihaplanmasına bağlı olarak sık orta kulak iltihabı geçirilmesi.

Bu gibi durumlarda kronik bademcik iltihaplanması olarak adlandırılır. Çözümünde cerrahi tedavisi önerilir, planlanır.



BU AMELİYATLAR HANGİ YAŞTA YAPILIR?

Bademcik hastalıkları çocuk yaş grubu sorunu olarak bilinmekle birlikte erişkin işinde aynı kurallar geçerlidir. Ameliyata engel oluşturacak herhangi bir ciddi sağlık problemi olmayan erişkinlerde de bademcik ameliyat uygulanmaktadır. Alt yaş sınırı zorunlu haller dışında 4-5 yaş olarak belirlenmiştir. Üst yaş sınırını belirlemek mümkün değildir. Genel olarak ileri yaşlarda bu hastalığın görülme oranı düşüktür ve çoğu zaman basit çözümler tercih edilmektedir.



BADEMCİK AMELİYATI RİSKLİ MİDİR?

Bademcik ameliyatları riski oldukça düşük orandadır. İstatistiklerde 14.000 ameliyattan birinde anesteziye veya cerrahiye bağlı ciddi komplikasyon bildirilmektedir. Ameliyat sonrası ciddi kanama oranı 5/1000 gibi düşük orandadır. Bademcik ameliyatından sonra vücudun savunma sistemi ile ilgili bir çok bilimsel çalışma yapılmış ancak net bir sonuç elde edilmemiştir. Bademcikleri alınmış insanlarda lenfositlerin bazı tiplerinin sayısında azalma gösterilmiştir. Ancak bunun klinik olarak sorun doğurduğuna rastlanılmamıştır. Bademcik ameliyatından sonra daha kolay farenjit olunduğu yolunda bir inanış vardır. Bademciği alınmış yada alınmamış insanlarda farenjit görülme oranı aynı sıklıktadır. Bademciklerin alınması farenjit olma oranını artırmamaktadır.



GENİZ ETİ (ADENOİD) VE GENİZ ETİ AMELIYATI (ADENOİDEKTOMİ)



Geniz eti, bademciklere benzer şekilde görev yapan bir dokudur ve burnun gerisinde yerleşmiştir. Geniz etini bademcikler gibi çocuğunuzun boğazına bakmakla göremezsiniz. Geniz eti büyüdüğü veya iltihaplandığı zaman bazı problemlere yol açabilir. Eğer çocuğunuza büyümüş veya iltihaplanmış geniz eti nedeniyle ameliyat gerekiyorsa, bazı bilgileri öğrenmeniz hem sizin, hem de çocuğunuzun hastanedeki işlemlerle ilgili endişelerini hafifletecektir.



Geniz eti (adenoid) nedir ?

Geniz eti, burun ile boğaz arasına yerleşmiş bir dokudur. Görevi, burundan giren bakteri ve virüs cinsi mikropları yakalamak ve vücudun mikroplarla savaşmasına yardımcı maddeler olan antikorları üretmektir.



Eğer çocuğunuzda sürekli ya da sık tekrarlayan geniz eti büyümesi veya iltihabı varsa, doktorunuz geniz etinin ameliyatla alınmasını önerebilir. Çocuklar geniz eti alındıktan sonra daha sık hastalanmazlar; çünkü, vücutta geniz eti gibi görev yapan başka dokular aynı fonksiyonları yeterince yapabilirler.



Büyümüş veya iltihaplı geniz etinin belirtileri nelerdir ?

Geniz etinin büyümesi halinde çeşitli belirtiler görülebilir. Çocuğunuzda aşağıdaki belirtilerinden biri veya birkaçı bulunabilir:



Burundan nefes almakta güçlük

Sürekli ağızdan nefes alma

Burun tıkalı gibi genizden konuşma

Nefes alırkan hırıltılı ses çıkması

Uyku sırasında horlama

Uykuda birkaç saniye süreyle nefesini tutma (uyku apnesi)

İştahsızlık ve gelişme geriliği



Büyümüş geniz etinin tedavisi : Ameliyat ne zaman gereklidir ?

Doktorunuz çocuğunuzun iltihaplı geniz etini ilk önce antibiyotiklerle tedavi etmeye çalışabilir. Eğer geniz eti iltihaplı değilse, doktorunuz bir süre beklemeyi önerebilir, çünkü çocuklarda geniz etinin bir miktar büyümesi normaldir. Zamanla çocuğunuzun geniz eti kendiliğinden küçülebilir. Doktorunuz, çocuğunuzda aşağıdaki durumlardan biri veya birkaçı varsa geniz eti ameliyatı önerebilir:



Nefes alma güçlüğü

Uyku apnesi

Sık tekrarlayan geniz eti iltihabı

Konuşma bozukluğu



Geniz eti ameliyatı (adenoidektomi) sırasında neler olur ?

Ne kadar basit görünüyor olursa olsun, her ameliyat çocuk ve ebeveynler için genellikle korkutucudur. Onu nelerin beklediğini anlatarak, çocuğunuzun kendini ameliyata hazırlamasına yardımcı olabilirsiniz.



Geniz eti ameliyatında :



Çocuğunuz, genel anesaaai verilerek uyutulacaktır. Bu, ameliyatın bir ameliyathanede yapılacağı ve çocuğunuzun ameliyat sırasında bir anesaaai uzmanı tarafından izleneceği anlamını taşır.

Çocuğunuz yaklaşık 20 dakika süreyle uyuyacaktır

Cerrah, geniz etini çocuğunuzun ağzının içinden alacaktır. Geniz eti ameliyatı için deride bir kesi yapılmasına gerek yoktur.

Çocuğunuz uyanma odasında ayılacaktır. Solunum güçlüğü veya kanama belirtisi olması halinde tekrar ameliyathaneye alınması gerekebilir. Genellikle hastanede toplam kalış süresi 5-10 saat arasında olmaktadır.



Geniz eti ameliyatından sonra nelere dikkat etmeliyiz ?



Beslenme:

Ameliyat günü çocuğunuz sulu ve yumuşak gıdalar almalıdır (Ör. su, süt, .narenciye olmayan meyve suları, muhallebi, puding, yoğurt, dondurma, sütle yumuşatılmış patates püresi).

Ameliyatı takibeden gün yukarıdakilere ek olarak yumuşak sebze yemekleri, makarna, pilav yiyebilir.

Üçüncü günden itibaren ekmek kenarı, bisküvi, cips gibi boğazı tahriş edebilecek sert gıdalar hariç normal beslenmesine geçebilir.

Banyo: Ameliyatın ertesi günü çok sıcak ve uzun süreli olmamak koşuluyla çocuğunuz banyo yapabilir.



Okul: Doktorunuzun önereceği sürede çocuğunuzu okula göndermeyin. Bu süre 3-7 gün arasında olabilir.



Spor: Bir hafta süreyle spor aktiviteleri kısıtlanmalıdır.



İyileşme: Bazı çocuklarda ameliyat oldukları günün gecesinde uykuda farkedilir bir solunun rahatlaması olur. Bazı çocuklarda ise genizde ve burunda biriken salgılar nedeniyle rahatlama bu kadar erken ve belirgin olmayabilir; çocuğunuz hırıltılı nefes almaya, horlamaya ve ağızdan solunuma devam edebilir. Ameliyat bölgesinin tam iyileşmesi ve ameliyat öncesi şikayetlerin düzelmesi için bir-iki hafta geçmesi gerekir. Bazı çocuklar alışkanlık kazandıkları ağız solunumuna devam ederler; bunu farkettiğinizde burundan nefes almasını hatırlatın.



Bademcikler ne zaman alınmalı?

Eskiler, “bademcikler vücudun bekçisidir” der ama bu söze pek aldanmamak gerekiyor.

- Sık sık hastalanıyorsanız, horlama sorununuz varsa bademciklerin alınmaması faydadan çok zarar getirebilir. Artık çağdaş ve yeni yöntemlerle bademcik ameliyatı ve sonrası çok daha kolay geçiyor.



Bademcikler ağzımızın arka tarafında dil kökünün her iki yanında yerleşmiş lenf bezleri. Ancak çocuklarda bademciklerin iri olması horlama ve anjin gibi problemlere yol açabiliyor. Bu noktada tek yapılması gereken ameliyatla bademcikleri almak. Oysa “ameliyat” sözcüğünün kendisi bile insanı ürkütmeye yetiyor. Ameliyat olması gereken eğer bir çocuksa, durum anne ve baba açısından daha da endişe verici olabiliyor. Geçmiş ameliyat teknikleri düşünüldüğünde aileler pek de haksız sayılmaz aslında. Ancak günümüz teknolojisinde bu durum artık geçerli değil.



Acıbadem Hastanesi Kadıköy Kulak - Burun - Boğaz hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Hasan Tanyeri bademciklerin vücuda olumsuz etkileri konusunda bakın neler anlatıyor:



“Özellikle çocuklarda yapısal olarak zaten dar olan havayolunu tıkayan en önemli sebep geniz eti ve bademciklerdir. Çocuklarda uykuda nefes zorluklarının tüm dünyaca kabul edilmiş tedavisi bademciklerin ve geniz etinin alınmasıdır. Bademcikler ve geniz eti, (büyük olmasa da) yüksek ateşle seyreden sık iltihaplanma durumlarında çocukları kalp ve eklem romatizması riski altında bırakır. Bu grupta da bademcik ve geniz eti ameliyatları uygulanır.”



NE ZAMAN ALINMALI?

Bademcikler irileşmeleri halinde boğazın çapını daraltarak horlamaya ve daha ileri daralma halinde uykuda nefes tıkanmalarına neden oluyor. Bu durum hem çocuklar hem de yetişkinler için geçerli. Ancak durum çocuklar için çok daha büyük tehlikeler yaratabiliyor. Çocuklarda horlama, huzursuz uyku, gece terlemeleri gibi belirtilerle ortaya çıkan bu durum, büyüme ve gelişmede geri kalmaya, saldırganlık, huysuzluk gibi kişilik değişikliklerine, öğrenme güçlüklerine sebebiyet veriyor. Doç. Dr. Tanyeri konuyla ilgili şunları söylüyor:



“Bu istenmeyen durumlar tıkanan nefes yolundan havanın geçememesi ve akciğerden kana karışan oksijenin azalması ile dokulara ve beyne kısa bir süre için oksijenin ulaşamaması nedeniyle olmaktadır. Bu sebeple ameliyat gerekmektedir. Bu ameliyatın başarısı çok yüksek düzeydedir. Çocuklarda hemen bir rahatlama, kişiliklerinde, gelişme ve büyümelerinde olumlu değişiklikler hemen görülebilmektedir.”



AMELİYAT YÖNTEMLERİ

Bademcikler ve geniz eti ameliyatları için günümüzde birçok seçenek var.



KLASİK YÖNTEM

Bistüri ve makas gibi keskin aletlerle ve bademciği alttaki kas tabakasından ayırmaya yarayan mekanik aletlerle yapılan ameliyat yüzyılı aşkın süredir uygulanıyor. Eskiden beri kullanılan ve alışılmış bir yöntem olması, bademcikleri tam olarak çıkarması bir avantaj teşkil ediyor. Zaman zaman kanamaya ve yemek yerken ağrıya yol açıyor. Hem kronik bademcik iltihaplarında, hem de uykuda nefes durması ve horlama tedavisinde kullanılıyor.



ELEKTROKOTER YÖNTEMİ

Bu yöntemde keskin aletler yerine elektrik akımı kullanılıyor. Bu yöntem ile bademcikler tam olarak çıkartılıyor. Kanamanın çok daha az görülmesi ve daha çabuk iyileşme sağlanması en büyük avantajı. Ancak ameliyat sonrası yutkunurken ağrı oluyor. Hem kronik bademcik iltihaplarında hem de uykuda nefes durması ve horlama tedavisinde uygulanabilen bir yöntem.



COBLATOR YÖNTEMİ

Coblator radyofrekans enerjisi ile dokuları buharlaştırabilen bir cihaz. Bu cihaz ile bademciklerin büyük kısmını almak mümkün. Kanama ve ağrı nerdeyse hiç görülmüyor ve iyileşme çok çabuk sağlanıyor. Özellikle boğazı tıkayıcı büyüklükteki bademciklerin küçültülmesi, kronik bademcik iltihaplarında hastalıklı dokunun büyük ölçüde ortadan kaldırılması amacıyla kullanılıyor. Ayrıca bademciklere bağlı ağız kokusu şikayetlerinde erişkinlerde de koku yapan dokunun ortadan kaldırılması amacıyla da kullanılıyor.



SOMNUS RADYOFREKANS YÖNTEMİ

Radyofrekans klasik ameliyatların dezavantajlarını ortadan kaldıran bir yöntem. Doç. Dr. Tanyeri yöntemle ilgili şu bilgileri veriyor:

“Havayolunda genişlemeyi sağlarken, bu işi ağrısız başarmaktadır. Radyofrekans enerjisi veren bir Somnus adlı cihaza bağlı iğne bademciklere batırılmaktadır. Bu iğne yoluyla verilen radyofrekans enerjisi bademciklerin büzüşmesine ve boyut olarak küçülmesine neden olur. Araştırmalar bu yöntemle hava yolunda yüzde 70-80 genişleme sağlanabildiğini göstermiştir. Erişkinlerde ve büyük çocuklarda bu yöntem genel anestezi verilmeden de uygulanabilmektedir. Uygulama sonrasında ağrı olmamaktadır. Bu da normal yemek alışkanlıklarına dönmeyi kolaylaştırmakta, çocuklarda ve ailede ameliyat sonrası huzursuzlukları önlemektedir. Hastalıklı olmayan ancak büyük olan bademciklerin çıkarılmayıp sadece küçültülmesi amaca uygun tedavi sağlamaktadır.”



GENİZ ETİ SORUNUNDA SHAVER YÖNTEMİ

Bademcik kadar önemli olan bir diğer sorun ise geniz eti. Doç. Dr. Tanyeri en yeni geniz eti ameliyatı konusunda şunları söylüyor:

“Geniz etinin alınmasında ise uzun yıllar parmakla geniz etinin yoklanarak körlemesine tıraşlaması yöntemi uygulanmıştır. Hâlâ uygulanan bu yöntemin yerine kliniğimizde endoskopik görüş altında shaver (tıraşlama) cihazı kullanılmaktadır. Endoskopun sağladığı net görüntü geniz etinin tam ve gerektiği kadar çıkarılmasına izin vermektedir. Kör yönteme göre çok daha hassas çalışılabilmekte, etraf dokulara zarar verilmemektedir. Hiç kalıntı bırakılmadığından geniz etinin tekrar oluşması gibi bir durum görülmemektedir. Çevre dokulara zarar verilmediğinden ağrı olmamakta ve çok çabuk iyileşme olmaktadır.”



Kaynak: Acıbadem Hastanesi