Tasavvuf ehlinin büyük isimlerinden Ataullah es-Sekenderî şöyle demiştir:

النّاسُ يَمْدَحونَكَ لِما يَظُنُّونَهُ فيكَ، فَكُنْ أنْتَ ذاماً لنَفسِكَ لِما تَعْلَمُهُ مِنها.

İnsanlar senin hakkında zannettikleri şeylerden dolayı seni övüyorlar.
Ama sen ise kendin hakkında kesin bildiğin şeylerden dolayı kendini kına!

Açıklama:

İnsanlar bizim iç yüzümüzü bilmezler. Görünen durumumuza bakar ve ona göre bizi değerlendirirler. Mesela sosyal medya üzerinden bizi tanıyanlar, sadece paylaştıklarımız üzerinden bizi bilir. Bizim için, "ne iyi biriymiş, ne kadar sabırlı imiş, ne kadar abid imiş, ne kadar cömert imiş, ne kadar alim imiş" derler.

Ya da günlük hayatta bizi bir kaç saat gören kişilerin yanında iyi, abid, alim, muttaki, efendi, beyefendi, hanımefendi davranırız. İnsanlar da gördükleri duruma göre bizi değerlendirir ve överler.

Bu onların hüsnü zannıdır. Acaba gerçekte biz insanların bizi övdüğü şekilde miyiz? Bu övgüler yerini buluyor mu?

Buna karar verecek olan biziz işte...

İnsanlar bizim hakkımızdaki zanna göre bizi överler. Ama biz, kendimiz hakkındaki bilgilerde kesin bilgi sahibiyiz. İnsanlar içimizi bilmez ama biz biliriz. İnsanlar niyetimizi bilmez ama biz biliriz. İnsanlar bizim kalıbımızı bilir ama biz, kalbimizi biliriz.

Bundan dolayı insanların bizim hakkımızdaki zandan kaynaklanan övmeleri ile meşgul olacağımıza, kendi hakkımızda bildiğimiz gerçekler ile meşgul olalım.

Yüce Rabbimiz şöyle buyuruyor:

Her insan aslında kendi kendisinin görgü tanığıdır. İstediği kadar mazeret sıralasın.

Kıyamet Sûresi 14-15