GİRİŞ



Özürlülerin hayat standartlarının iyileştirilmesi ve geliştirilmesi anayasal güvence altına alınarak Anayasamızda, “Devletin sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alacağı ve bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kuracağı veya kurulmasını sağlayacağı...” ifade edilmiştir.



Özürlü vatandaşların, içinde bulunduğu zor koşulların giderilmesine katkıda bulunmak ve özürlüler ile özürlü olmayanlar arasındaki rekabet eşitsizliğini gidermek amacıyla vergi hukukunda çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan birisi de özürlü ücretlilerin Gelir Vergisi matrahlarının hesaplanmasında dikkate alınan Sakatlık İndirimi uygulamasıdır.



Gelir Vergisi Kanununda yapılan düzenlemelerle de, Sakatlık İndiriminin kapsamı genişletilmiş, Sakatlık İndiriminden yararlananların içine; hizmet erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler, özürlü serbest meslek erbabı ve serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler ile basit usulde vergilenen bütün mükellefler de dahil edilmiştir.



Özürlülerle ilgili olarak yapılan düzenlemelerden birisi de taşıt alımlarıyla ilgili olarak vergisel açıdan sağlanan bir kısım avantajlardır. Gerek vergi mevzuatında gerekse gümrük mevzuatında yapılan düzenlemeler sonucunda, yurt içinden satın alma veya yurt dışından ithal edilmek suretiyle özürlüler tarafından edinilen motorlu taşıtlar için bazı şartlarla vergi avantajları sağlanmıştır.



Son olarak özürlülerle ilgili yapılan bir diğer düzenleme de malul ve özürlülere 2006 yılı başından itibaren Emlak Vergisinde uygulanmaya başlanan indirimli vergi oranı uygulamasıdır.



Yapılan düzenlemelerle özürleri dolayısıyla birtakım güçlükler çeken özürlülerin hem ekonomik yönden desteklenmesi hem de sosyal ve ekonomik hayata katılımlarının ve uyumlarının sağlanması amaçlanmıştır.



BİRİNCİ BÖLÜM



SAKATLIK İNDİRİMİ



1 Sakatlık İndiriminden Kimler Yararlanır?



Sakatlık İndiriminden;



1- Özürlü hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan hizmet erbabı,



2- Özürlü serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı,



3- Özürlü olup basit usulde vergilendirilenler,



yararlanır.



2- Sakatlık İndirimi Nasıl Uygulanır?



Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilenlerin Gelir Vergisine tabi kazançlarına, belli bir tutar ve oranda Sakatlık İndirimi uygulanır.



Sakatlık İndirimi, hizmet erbabında, tevkifat matrahına uygulanır.



Bu indirim, bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı ve ücret geliri elde eden mükellefler için de uygulanır. Bu durumda indirimden yararlanan özürlü kişi değil ona bakmakla yükümlü olan serbest meslek erbabı ve ücret geliri elde eden mükelleflerdir.



3- Sakatlık İndiriminden Yararlanmak İsteyenlerin



Yapacakları İşlemler



Sakatlık İndiriminden yararlanmak isteyenler bir dilekçeye aşağıda belirtilen belgeleri de ekleyerek Vergi Dairesi Başkanlığı olan yerlerde ilgili Grup Müdürlüğü’ne, diğer illerde Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne, bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne diğer ilçelerde de Mal Müdürlüğüne başvurmalıdırlar.



4- Sakatlık İndiriminden Yararlanmak



İsteyenlerden İstenecek Belgeler



1- Özürlü Hizmet Erbabı İçin



Çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,



Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf



2- Hizmet Erbabının Bakmakla Yükümlü Olduğu



Özürlü Kişiler İçin



a-) Ücretlinin çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,



b-) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,



c-) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge.



3- Özürlü Serbest Meslek Erbabı İçin



a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge,



b-)Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.



4- Serbest Meslek Erbabının Bakmakla Yükümlü



Olduğu Özürlü Kişiler İçin



a) Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını gösteren belge,



b-)Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,



c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge.



5- Sakatlık İndiriminden Yararlanma Hakkına Sahip Basit Usulde Vergilendirilen Özürlüler İçin



a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge,



b-)Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.



İlgili Müdürlükler sakatlık indiriminden yararlanmak isteyen özürlü kişileri Devlet Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Resmi Gazete’de yayımlanan “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik”in ekinde yer alan ve yetki verdiği sağlık kuruluşlarından sağlık raporu almak üzere sevk yapacaktır. Yetkili sağlık kuruluşunca verilecek raporlar ilgili müdürlüklerce Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nda oluşturulan Merkez Sağlık Kuruluna gönderilecektir. Merkez Sağlık Kurulu, sağlık kuruluşları tarafından düzenlenen raporları inceleyerek, başvuru sahibinin çalışma gücünün ne kadarını kaybettiğine karar verecektir. Bu şekilde sakatlık dereceleri belli olanlara ilişkin raporlar, ücretlilerde işverenine, diğerlerinde kendilerine verilmek üzere ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Defterdarlığa gönderilecektir.



Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı (sakatlık derecesi) veya raporlarda yer almayan bulgularla ilgili iddialara dayanan itiraz ve şikayet mahiyetindeki başvurular da ilgili müdürlüklere yapılacak ve yukarıda açıklandığı şekilde işlem görecektir.



5- Özürlü Sağlık Kurulu Raporuna İtiraz



Özürlü sağlık kurulu raporuna; özürlünün kendisi, velisi, vasisi veya raporu isteyen kurum tarafından itiraz edilebilir.



İlgililer itiraz dilekçesi ve ilk özürlü sağlık kurulu raporunun tasdikli bir örneği ile birlikte, bulunduğu ilin sağlık müdürlüğüne başvurur. İl sağlık müdürlüğünce, özürlü sağlık kurulu raporu alacak kişi en yakın farklı bir özürlü sağlık kurulu raporu vermeye yetkili hastaneye gönderilir. İtiraz edilen özürlü sağlık kurulu raporu ile itiraz üzerine verilen özürlü sağlık kurulu raporundaki kararlar aynı yönde ise özürlü sağlık kurulu raporu kesinleşir.



Özürlü sağlık kurulu raporlarının farklı olması durumunda, kişinin ikamet ettiği yere en yakın bir hakem hastaneye, kişi yeniden muayene edilmesi ve özürlü sağlık kurulu raporu tanzim edilmesi amacıyla yine il sağlık müdürlüğü kanalıyla gönderilir. Hakem hastanenin özürlü sağlık kurulunca verilen kararı kesindir.



Milli Savunma Bakanlığına bağlı asker hastanelerince; Türk Silahlı Kuvvetleri personeline verilecek özürlü sağlık kurulu raporlarına itiraz esas ve usulleri Türk Silahlı Kuvvetlerinin ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. Türk Silahlı Kuvvetleri personeline verilecek özürlü sağlık kurulu raporlarına yapılan itirazlar, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Eğitim Hastanesi ile Gülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanelerince kesin olarak karara bağlanır.



6- Sakatlık İndiriminin Kapsamı



- Çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat,



- Çalışma gücünün asgari %60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat,



- Çalışma gücünün asgari %40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat,



sayılır ve aşağıda özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranları (sakatlık dereceleri) itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir.



2006 yılı için öngörülen Sakatlık İndirimi tutarları aylık olarak aşağıdaki gibidir;



- Birinci derece sakatlar için 530 YTL



- İkinci derece sakatlar için 265 YTL



- Üçüncü derece sakatlar için 133 YTL dir .



Sakatlık İndirimi tutarları her yıl Maliye Bakanlığı’nca Yeniden Değerleme oranında arttırılarak belirlenmektedir.



Aylık belirlenen bu rakamlar, yıllık olarak beyan edilen kazançlarda 12 ile çarpılmak suretiyle uygulanacaktır. Özürlü serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü özürlü bulunan serbest meslek erbabı ve basit usulde vergilendirilenlerde yıllık beyan edilecek gelirden;



- Birinci derece sakatlar için 6.360 YTL,



- İkinci derece sakatlar için 3.180 YTL,



- Üçüncü derece sakatlar için 1.590 YTL ,



indirim miktarı düşülecektir.



7- Bakmakla Yükümlü Olunan Kişi Tabiri



Özürlü kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatına veya sosyal güvenlik kurumu mevzuatına göre bakmakla yükümlü sayılan anne,baba, eş ve çocuklar anlaşılacaktır. Bu kişiler yukarıdaki belgelere ilave olarak sağlık karnesinin kimlik bilgilerinin bulunduğu sayfanın bir örneğini verecektir.



8- Dış Kuruluşlarımızda Görevli Hizmet Erbabının Yapacağı İşlemler



Yabancı ülkelerdeki dış kuruluşlarımızda (resmi ve özel sektörde) görevli sakat hizmet erbabı, nüfus kağıdının örneği ve bağlı olduğu kurumdan alacağı “o ülkede görevli hizmet erbabı” olduğunu gösterir belgeyi de ekleyerek bir dilekçe ile birlikte bulunduğu ülkedeki T.C. Elçilik veya Konsolosluğuna başvurur. Elçilik veya Konsolosluklar, kendilerine başvuran hizmet erbabını, o ülkedeki çalıştığı yere en yakın resmi bir hastaneye yazıyla sevk eder.



Hastanece düzenlenen raporlar Türkçeye çevrilmiş birer örnekleri ile birlikte ilgili Elçilik veya Konsolosluklar tarafından Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı’na gönderilir.



Söz konusu raporlar, Merkez Sağlık Kurulunca incelenerek karara bağlanır ve Maliye Bakanlığı, karara bağlanan raporları ilgili Gelir Müdürlüğü, Vergi Dairesi Müdürlüğü veya Malmüdürlüğü kanalıyla işlem yapılmak üzere hizmet erbabının ücretini ödeyen kuruluşlara yazıyla bildirir.



İKİNCİ BÖLÜM



ÖZÜRLÜLERE SAĞLANAN VERGİ AVANTAJLARI



1- GÜMRÜK VERGİSİ’NDE SAĞLANAN VERGİ AVANTAJLARI(1- Bu kısım Gümrük Müsteşarlığı’nın katkılarıyla hazırlanmıştır.)



Gümrük Vergisi Kanunu (Madde 167/12)’de malul ve sakatların kullanımına mahsus eşyanın gümrük vergilerinden muaf olduğu belirtilmiştir.



Gümrük Vergisinden İstisna Edilen Eşya



1- Körler Hariç olmak üzere malul ve sakatların eğitimi, çalışması veya fiziksel ve ruhsal açıdan sosyal gelişimlerine yönelik , özel olarak üretilmiş olup, malul ve sakatların kendi kullanımları için getirdikleri veya onlara yardım sağlanması amacına yönelik olarak kamu yararına faaliyette bulunan dernekler ile Sağlık Bakanlığınca yetki verilmiş kurum veya kuruluşlarca ithal edilen eşya,



2- Malul ve sakatlar tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan ve bunlar tarafından ithal edilen motorlu veya motorsuz koltuklar, bisiklet, motosiklet ve motor silindir hacmi 1600 (dahil) cc’ye kadar olan binek otomobilleri,



El ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olmaları nedeniyle bizzat sakat kişi tarafından kullanılamayan, sakat kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunan ve sakat kişinin üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından (Ek Tablo-2 de “Kan ve Sıhri Hısımlar” belirtilmiştir) bir sürücü veya sakat kişi tarafından iş sözleşmesiyle çalıştırılan bir sürücü tarafından kullanılan motor silindir hacmi 2500 (dahil) cc’ye kadar olan taşıtlar, gümrük vergilerinden muaftır. Arazi taşıtları bu istisnanın dışında tutulmuştur.



Bahsi geçen eşyaya mahsus olan ve eşya ile birlikte getirilen parça, yedek parça ve aksesuarlar veya bu eşyanın bakım, kontrol, ayarlama ya da tamiri için gerekli olan aletler de bu muafiyet kapsamındadır.



Söz konusu parça, yedek parça ve aksesuarlar ile sair aletlerin, eşyanın ithalinden sonra yurda getirilmesi halinde de muafiyetin uygulanabilmesi için bunların muafiyetten yararlanarak ithal edilen eşya ile ilgili olduklarının gümrük idaresine kanıtlanması gerekmektedir.



A - Özel Tertibatlı Aracın İthali



Türkiye Gümrük Bölgesi dışında çalışan özürlü kişi, ikametini Türkiye Gümrük Bölgesine kesin olarak nakletmesi halinde özel tertibatlı aracı ithalat vergilerinden muaf olarak ithal edebilecektir.



Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik özürlü ise; Yurt dışına resmi kanalla döviz çıkışı veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından kendisine bağış yoluyla gönderilen özel tertibatlı aracı vergiden muaf olarak ithal etme hakkına sahiptir.



B - İthal Edilen Özel Tertibatlı Araçlarda Aranılan Şartlar



Gümrük Vergisi ödenmeksizin ithal edilen Özel Tertibatlı Özürlü Araçlarında aşağıdaki şartlar aranacaktır:



Malul ve özürlü tarafından ithal edilmek istenen araç;



a- Binek otomobili ise;[/b] binek otomobilin malul ve özürlü tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunmalı ve silindir hacmi 1600 (dahil) cc’ye kadar olmalıdır. Arazi taşıtları bu istisnanın dışında tutulmuştur.



Minibüs ise; minibüsün el ve ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiş sakat kişinin araca inip binmesiyle, taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunmalı ve sakat kişinin üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından bir sürücü veya sakat kişi tarafından iş sözleşmesiyle çalıştırılan sürücü tarafından kullanılacak olmalı ve motor silindir hacmi 2500 (dahil) cc’ye kadar olmalıdır. Arazi taşıtları bu istisnanın dışında tutulmuştur.



Binek oto ve minibüsün standart olmayan aksesuarları bulunması halinde bu aksesuarların ithaline gümrük vergilerinin ödenmesi şartıyla izin verilir.



İthal edilen eşyayla birlikte gelen yedek parça ve aksesuarlar da istisna kapsamındadır. Ancak ithalattan sonra getirilecek yedek parça ve aksesuarın Gümrük Vergisi ödenmeksizin ithal edilen eşya ile ilgili olduklarının belgelendirilmesi gerekmektedir.



c- Motosiklet ise; bu motosikletin özürlü tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş olması halinde Gümrük Vergisi ödenmeyecektir.



C- Özel Tertibatlı Araç İthalinde Müracaat Şekli



Özel tertibatlı araç için Türkiye’ye getirilmeden önce, malul ve özürlü kişiler veya bunlar hesabına bu kişinin vekil tayin ettiği ve Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik kişiler tarafından;



a- Fizik ve Rehabilitasyon merkezince onaylı ve sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kuruluşlarından alınmış heyet raporu,



b- Trafik Dairesince düzenlenen ve ilgili şahsın sakatlık durumu itibariyle, taşıt kullanabileceğini gösteren H sınıfı sürücü belgesinin, biri asıl olmak üzere iki nüshası



ile müracaat edilmesi gerekmektedir.



Müracaatlar, Ankara Naklihane ve Bedelsiz İthalat Gümrük Müdürlüğü’ne yapılır.



Sağlık Kurulu Raporunda, ilgilinin sakatlığı ile bunun derecesinin ve haline göre kullanabileceği taşıt özelliğinin belirtilmesi gerekir.



Eğer malul ve özürlü, yurt dışında iken resmi bir hastaneden aldığı ve dış temsilciliklerimize onaylattığı bir rapor getirecekse bu raporun 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun “Sürücü Adaylarında Aranacak Şartlar”ı içeren 41 inci maddesine uygunluğunun belgelenmesi gerekmektedir.



Devlet Bakanlığı tarafından “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik”te belirtilen “Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Sağlık Kuruluşları” Ek Tablo-1’de bulunmaktadır.



Özel tertibatlı otomobil ithalatı talebi heyet tarafından karara bağlanacaktır. Heyet, çalışmalarını Ankara Naklihane ve Bedelsiz İthalat Gümrük Müdürlüğü’nde yürütmektedir. Heyetin toplanacağı gün, ilgili sakat ve malul kişilerin de anılan gümrükte hazır bulunmaları şartı vardır.



Minibüslerin karara bağlama işlemleri Gümrük Müsteşarlığının olumlu ön izninin alınması sonucunda gerçekleştirilecektir. Ayrıca, binek otomobili veya minibüsün ithaline ilişkin kararların (müspet) Komisyon tarafından oybirliği ile verilmesi gerekmektedir.



D- Özel Tertibatlı Araçların İthalat İşlemi



Komisyon kararı olumlu ise, otomobil ve minibüs için Ankara Naklihane ve Bedelsiz İthalat Gümrük Müdürlüğü’nce “İthal İzin Belgesi” düzenlenir.



İzin belgesinin geçerlilik süresi 6 (altı) aydır. Taşıt, izin belgesinin geçerlilik süresi içerisinde Ankara Naklihane ve Bedelsiz İthalat Gümrük Müdürlüğü’ne teslim edilir.



Gümrük Müdürü veya yetkili kılacağı Gümrük Müdür Yardımcısı başkanlığında iki muayene memurundan oluşan heyet tarafından aracın söz konusu heyet kararına uygun olup olmadığı araştırılarak uygun bulunması halinde ithaline izin verilir.



Gümrük İdaresince, ithal işlemi tamamlanan binek otomobil ve minibüs için düzenlenecek trafik şahadetnamesine şerh konularak ilgili trafik tescil dairesine gönderilir.



E- Özel Tertibatlı Araçların Devir ve Satışı



Gümrük Vergisinden muafiyet kapsamında ithal edilen eşya, Gümrük İdaresinin izni olmadan ve Gümrük Vergileri alınmadan malul ve özürlü olmayanlara ödünç verilemez, kiralanamaz, devredilemez veya satılamaz.



Söz konusu eşya ve malzemeler muafiyetin veriliş amacına uygun kullanılmak ve ilgili Gümrük Müdürlüğünün izni dahilinde muafiyet hakkı tanınmış başka bir kurum veya kuruluşa ödünç verilir, kiralanır, devredilir veya satılırsa Gümrük Vergileri aranmaz.