Çok değil 2-3 yıl önce Fransada aşırı sıcaklar ve artan nem oranı ile birlikte yüzlerce yaşlı şeker-kalp damar hastası öldü ya da durumu kötüleşti. Aşırı sıcaklar birlikte olan yüksek nem, yaşlılar, bebekler ile kalp-damar, şeker hastaları ve kronik solunum yolu hastaları için ciddi anlamda tehlikeli olmaktadır.Hava sıcaklığı ile birlikte nemin yüksek olması buharlaşmayı zorlaştırır. Böylece terleme ile birlikte vücud ısısının düşmesi engellenir. ABD ulusal hava dairesi nem ve sıcaklıkla ilgili olarak ısı indeksi kavramını kullanmaktadır. Isı indeksi 32 C ve üstü olduğunda rahatsızlıklar başlayabilir. Bu 29 derecede sıcaklıkta %60 nem oranına denk gelmektedir.



Ya da 32 C sıcaklıkta %30 oranındaki neme karşılık gelmektedir.



Terlemek ve Dehidratasyon (Sıvı Kaybı)



Niçin terleriz ? Çünkü kasların çalışması için yakılan kaloriler sonucu ısı açığa çıkar. Ayrıca vücudun bir iç termsotat dengesi ve sıcaklığı vardır. Vücud b u dengeyi daima sağlamak zorundadır. Egzersizle açığa çıkan bu ısı vücudun ve kanın sıcaklığını arttırır. Beyinde vücut ısısını kontrol eden bölge “hypothalamus”, ısının yükseldigini hissettigi anda vücut yüzeyine yakın kan damarlarını genişletir. Isınan kan bu kılcal damarlara akmaya başlar. Kan ısısı yeterince arttığı zamanda ter bezleri calışmaya başlar. Bu nedenle koştuğumuzda terleriz. Terleriz, çünkü terlemek vücudu serinletir, vucut ısısının yükselmesini önler. Her 0.12 lt ter miktarı vücut ısısının 1C yükselmesini engeller. Ter çoğunlukla su içerir ancak aynı zamanda sodyum, klorür ve potasyum da ihtiva eder. Bu nedenle sporcu içeceğinde bu besinler de bulunur.



Terlemek, vücut ısısını ayarlamak için vücudun gösterdiği en önemli reaksiyondur . Bu reaksiyon vücut ısısını düşürdüğü için iyi olmakla beraber aynı zamanda da zararlıda olabilir, hatta su kaybı çok olduğunda hayati tehlike yaratır. Dehidratasyonla hücreler verimsiz çalışmaya, terleme azalmaya, nabız yükselmeye, vücut ısısı artmaya (ateş çıkmaya) başlar. Kan hacmi azaldığından vücuda daha az miktarda oksijen ve glikojen sağlanabilir. Örnegin vücuttaki her 1 litre su kaybı kalbin dakikada 8 kez daha fazla atmasına neden olur.



Sıcaklık diyabetiklerde neden daha önemlidir ?



Aşırı sıcak ve artan nem oranları ile birlikte yaz ayları diyabetik hastalar için daha güç geçebilir.



Diyabetli hastanın yaşı, birlikte olan organ hasarları, kan şekerinin ayar düzeyi, ruhsal sağlığı, beslenme durumu iş ve evin fiizksel durumunun bu sürece katkısı vardır. Aşırı sıcaklar ve nem sıvı kaybı ve vücud ısısının dengelemesini güçleştirebilir. Birlikte şeker bozukluğu pıhtılaşma bozuklukları ve bunun sonuçunda kalp krizi beyin felci riskleri gözlenebilir. Yaz sıcaklığı ile birlikte diyabetik ayak sorunlarında artış gözlenebilir. Bazı diyabetik ilaçlarda sıvı kaybı artabilir (metformin).



Diyabetiklerde sinir tahribatı (nöropati) ile vücudun termostat dengesi bozulabilir. Bu yüzden diyabetik hastalar sıcakdan daha fazla etkilenebilir. Amerikalı diyabetiklerde sinir tahribatı %60-70 oranındadır. Diyabetik hastalar da ileri nöropati ile birlikte yeterince terleyememe sorunu çıkabilir. Bu da vücut sıcaklığında artışa neden olur. Bu öldürücü olabilir.



Sıcak ortamda tutulan insülin ve haplar, glukometre stripleri, glukometre cihazları kolaylıkla bozulabilir. İnsülin pompalarında, setlerinde ve cilte takılan yerlerde sorunlar artabilir. Bu ilaçlar ve cihazlar mümkünse serin ve kuru ortamlarda tutulmalıdır. Grekirse soğuk taşıma çantaları kullanılmalıdır. Buzdolabında serin ortamda tutulmalıdır. Sıcak havalarda daha sık kan şekeri kontrolü sağlanmalıdır. İlaçlar daha düzenli alınmalıdır. Arizona da yapılan bir çalışmada hastaların %37 inin ilaçlarını sıcak havalarda bıraktığı ve iyi olmayan koşullarda sakladığı gözlenmiştir. Hastaların A1c değerlerinde artış gözlenmiştir.



Sıcaklık artışında vücudumuzda ne gibi bulgular gözlenebilir ?

・ Halsizlik

・ Yorgunluk

・ Baş dönmesi

・ Kas krampları

・ Terleme

・ hızlı kalp atımı

・ Vücut sıcaklığında artış (ciddi sıcak çarpması olduğunu gösterir).

・ Bilinç bulanıklığı

・ Koma ve ölüm



Sıvı alımı nasıl olmalıdır ?



Susuzluk hissettiğiniz an vücudunuzda %20 oranında sıvı kaybı başlamıştır. Sıvı kaybıyla birlikte tuz kaybıda sözkonusudur. Diyabetiklerde sinir tahribatının varolması (nöropati) sussuzluk hissinde bozulma ve terleme kusurlarına neden olabilir. Özellikle eskli diyabetiklerde ve yaşlı hastalarda bu daha da belirgin olabilir. Alzheimerli hastalarda susama farkedilemeyebilir. Sıcak havalarda günlük olarak kişiden kişiye değişmekle birlikte yaklaşık olarak 2-5 litre arası sıvı almalıyız.Susamasak bile su almalıyız. Suyla birlikte tuz ve mineral alımıda önemlidir. Şekerli içecekler, kafein ve alkol içeren içecekler su kaybını artırabilir ve susama ihtiyacını artırabilir. Tuz oranı düşük sodalar yarar sağlayabilir. Şekerli sodalardan uzak durulmalıdır. Ayran ve yoğurt alınabilir. Karpuz gibi meyvalar az miktarda şeker hastalarınca alınabilir. Çok tüketildiğinde bütün meyvalarda olduğu gibi kan şekerinin artmasına neden olabilir. Aşırı proteinli ve yağlı beslenmekte su ihtiyacını artırabilir. Su ve tuz alımını kısıtlayan böbrek karaciğer ve bazı nörolojik hastalarda muhakkak ilgili izleyen doktorlara danışmak gereklidir. Alkolden kesinlikle uzak durulmalıdır.



Nasıl bir ortamda bulunmalı ve çalışmalıyız ?



Klimalı ve nem oranı düşük bir ortamı tercih edilmelidir. Gün ortası sıcaklarda dinlenmeli çalışmaktan ve egzersizden kaçınılmalıdır. Siesta dediğimiz uyku ve dinlenme önemlidir. Ama bu deniz kıyısında değil serin bir ortamda evde veya geniş gölgeli bir ağaçlık alan altında olmalıdır. Bu uyku vücudumuzun dinlenmesine yenilenmesine yardımcı olur. Aşırı sıcaklarda gerekirse öğle tatili uzatılmalı hatta çalışma saatleri değiştirilmelidir. Ofisler klimalı olmalıdır. Dış ortamlarda yapılan çalışmalar azaltılmalıdır. Hareketler azaltılmalı ve dışarıda egzersizden kaçınılmalıdır.



Soğuk değil ılık su ile duş alınmalıdır. Duş alınma olanağı yoksa ellerin ,boynun, başın ve yüzün serin su ile yıkanmasıda önemlidir. Sıcaklık sağlayan ortamlardan uzak durulmalıdır. Asfalt kenarı, araba içerisinde bulunmak, ısı üreten bir ortamda bulunmak, cam kenarında durmak gibi. Güneş yanıklarından kaçınılmalıdır. Güneş yanığı ısı dağılımındaki bozukluğu artırır.



Sıcak havalarda egzersiz



Sıcak havada egzersiz yapmak limitlerin aşırı derecede zorlanılması demektir. Sıcak havada koşmak, yüzmek , bisiklet gibi aerobik egzersizler yaparken kan dolaşımı iki görevi birden üstlenir. Hem vücut ısısını yükseltmemek için ısıyı deri yüzeyine taşır hem de çalışan kaslara yakıt için oksijen sağlamaya devam eder. Serin havada her iki işlevi de yerine getirmek için vücutta yeterli kan bulunur. Ancak sıcak havada kan, ısıyı düşürmek için deri yüzeyine pompalandığından daha az miktar olarak kalbe geri döner, yani azalır. Bu nedenle kalp, kaslara yeterli oksijeni saglayabilmek için daha hızlı atmaya başlar. Halbuki kalbin hızlı ve aşırı çalışması hem kan azalmasını dengelemek için yeterli olmaz hem de aerobik kapasitenin düşmesine sebebiyet verir.



Sıcak havanın diğer bir olumsuz etkisi de glikojen azalmasını hızlandırması, kaslarda laktik asit birikmesini arttırmasıdır. Sıcak havanın bu kadar olumsuzluğa neden olması koşmayı zorlaştırır ve performans azalması kaçınılmaz olur. Diyabetiklerde sıcak havada egzersiz ile birlikte laktik asid ile birlikte keton cisimlerindende artış olabilir. Kan şekeri çok yükselmeden diyabetik ketosiz durumu gözlenebilir.



Isı indeksi 32 C nin üzerinde olduğu durumlarda dışarıda egzersizden kaçınılmalıdır. Zorunlu hallerde günün çok erken ve çok geç saatlerinde egzersize çıkılmalıdır. Gün ortası en tehlikeli saatlerdir. Kesinlikle egzersizden kaçınıldığı gibi deniz kıyısında güneşlenmekte tehlikelidir. Mümkünse klimalı kapalı ortamda egzersiz uygulanmalıdır Egzersiz öncesi sırası ve sonrasında bol sıvı alınmalı ve sıkı kan şekeri takibi yapılmalıdır.



Nasıl giyinmeli ?



İnce hafif ve açık renkli pamuklu giysiler seçilmeli, sentetiklerden uzak durulmalıdır. Dışarıda şapka takılmalı, gerekirse güneş koruyucu kremlerden yararlanılmalıdır.