Patlayan Kafa Sendromu Nedir? Neden Olur? Belirtileri Nelerdir?
Patlayan kafa sendromu, tipik olarak uyku ve uyanıklık arasındaki geçiş döneminde ortaya çıkan bir uyku bozukluğudur. Belirtileri uyuyan kişinin kafasında yüksek sesli bir patlama ve bazen de bir ışık parlaması algısı yaratan hayali sesler veya duyumları içerir. Ataklar, kısadır ve genellikle bir saniyeden az sürer. Hastalığın ismi kulağa korkutucu gelse de, patlayan kafa sendromu genellikle ciddi bir sağlık sorununa işaret etmez. Kesin nedeni henüz bilinmeyen hastalık, kişiyi uykudan uyandıran bir grup uyku bozukluğu olan ve parasomniler adı verilen rahatsızlıklardan biridir. Kabuslar, gece terörü ve uyurgezerlik de parasomni grubunda bulunur. Parasomniler, uyku geçişleri sırasında istenmeyen fiziksel, sözel veya davranışsal semptomlara neden olur. Patlayan kafa sendromu, iyi huylu, dünya çapında yetersiz teşhis edilen bir duyusal parasomnidir.
Patlayan kafa sendromu nedir?
Patlayan kafa sendromu, kişilerin uykuya dalarken veya uyanma esnasında yüksek sesler duymalarına neden olan bir uyku bozukluğudur. Epizodik kranial duyusal şok olarak da adlandırılan hastalık ilk olarak 1876'da Amerikan nörolog Silas Weir Mitchell tarafından tanımlanmıştır. Dr. Mitchel "duyusal şoklar" olarak tanımladığı yüksek sesleri uykuda duyan iki hastayla ilgili bir vaka çalışmasını bildirdi. Hastalık zun zaman önce tanımlanmasına ve vaka raporlarına rağmen, Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırmasının 2. baskısında (ICSD-2) yer aldığı 2005 yılına kadar bir uyku bozukluğu olarak sınıflandırılmamıştır.
Hastalık, iyi huylu doğasının farkında olmayanlar için genellikle korkutucudur. Hastalar başlangıçta durumun inme, beyin tümörü veya beyin kanaması gibi altta yatan daha ciddi bir sorundan kaynaklanması ihtimalinden korkabilirler. Bu endişeler, birçoğunun tıbbi değerlendirme istemesinin nedenleridir. Hastalık, doktorların pek aşina olmaması nedeniyle yetersiz teşhis edilen ve fazla bildirilmeyen bir sendromdur.
Yüksek sesler duymak kişide sıkıntı, panik veya korkuya neden olabilse de, patlayan kafa sendromu ciddi veya yaşamı tehdit eden bir durum değildir. Ancak kişinin uykusunu bozarak gündüzleri aşırı yorgunlukla sonuçlanabilir. Duyulan sesler hastalar tarafından en yaygın olarak patlamalar, silah sesleri veya gök gürültüsü olarak tanımlanır, ancak her türlü yüksek ses duyulabilir. Ataklar değişken sıklıkta meydana gelir ve aralarda uzun süreli sessiz dönemler olabilir.
Patlayan kafa sendromu neden olur?
Patlayan kafa sendromunun nedeni hakkında henüz yeterli bilgi yok. Bununla birlikte konuya ilişkin farklı görüşler var. Bazı araştırmacılar bunun nörolojik bir sorun olduğuna inanırken, diğerleri korku ve kaygıların dışa vurumu olduğunu düşünmekte. Yüksek stres düzeyi veya başka uyku problemi öyküsü olan kişilerde, patlayan kafa sendromu görülme riski daha yüksek. 50 yaş üzeri kadınlarda daha yaygın olduğu düşünülürken, 2017 de yapılan yeni bir araştırma üniversite öğrencilerinde de oldukça yaygın olduğunu göstermiştir. Dünya çapında kaç kişinin patlayan kafa sendromu semptomları yaşadığı ise bilinmemekte. Hastalığa neden olabileceğine inanılan durumlardan bazıları şunlardır:
-Beyin sapında bulunan ve uyku-uyanıklık ilişkisini düzenleyen retiküler formasyon isimli beyin bölümünün aktivitesinde azalma
-Beynin duyusal sinir hücrelerinin aktivitesinde kısa süreli bir artış.
-Beynin temporal lobunda kompleks parsiyel nöbetler
-İç kulak yapılarınızdaki hasar veya işlev bozukluğu
-Östaki borusu disfonksiyonu
-Orta kulak bölümlerinde ani kaymalar
-Uyku-uyanıklık geçişi sırasında dış işitsel veya görsel uyaranların algılanmadında değişim ile sonuçlanan beyinde anormal dikkat işleme
-Migrenden önceki aura
-Kullanılmakta olan bazı psikiyatrik ilaçların ani olarak kesilmesine bağlı gelişen yan etkiler
-Stres, korku veya kaygı
-Gelip giden geçici belirtilere neden olan genetik bir mutasyon*
Vaka çalışmalarından elde edilen bulgular, patlayan kafa sendromunun obstrüktif uyku apnesi ve uyku felci gibi diğer uyku sorunlarıyla ilişkili olabileceğini düşündürmekte. Atakları neyin tetiklediği kesin olarak bilinmemekte. Bununla birlikte yüksek düzeyde stres yaşayanlar ve uykusuzluk şikayeti öyküsü olanlarda patlayan kafa sendromu yaşama riski daha fazla.
Patlayan kafa sendromu belirtileri nelerdir?
Patlayan kafa sendromunda hasta, uykuya dalma ya da uyanma esnasında etrafta patlama ya da çarpmaya benzer yüksek sesler duyar. Bu sesler hayal edilen halüsinasyondan ibaret olsa da oldukça gerçekçi algılanır. Sesler kişiyi uyandırarak tekrar uykuya dalmasını zorlaştırabilir. Hastalık belirtileri gece boyunca tek bir defa ya da tekrarlayıcı şekilde görülebilir. Duyulan yüksek ses, tipik olarak yalnızca uyku evreleri arasında geçiş sırasında ortaya çıkar ve genellikle uyandıktan sonra kaybolur. Bazı kişiler yüksek seslerle birlikte ışık parlamaları da görürler. Ataklar uykuya dalarken daha sıktır ve ne sıklıkla meydana geldiği kişiden kişiye değişiklik gösterir. Örneğin bazı kişiler tek bir gecede birkaç atak yaşarken diğerlerinde birkaç gece arka arkaya tek bir atak olabilir ve ardından haftalar veya aylar boyunca olmayabilir. Eşlik edebilen diğer belirtiler şunları içerir:
-yüksek kalp hızı
-korku, ajitasyon, endişe veya sıkıntı hissi
-aniden gelişen kas spazmı ve seğirmeler
-baş ağrısı
-terleme
-nefes darlığı
-uykuya dalma veya uykuda kalma zorluğu
-gündüz yorgunluğu
-hafif hafıza bozukluğu
2019'da yapılan bir çalışmanın bulgularına göre, patlayan kafa sendromu olan kişilerin %3,89 ila %6,54'ü ayda en az bir atak geçirmekte.
2019'da yapılan bir çalışmanın bulgularına göre, patlayan kafa sendromu olan kişilerin %3,89 ila %6,54'ü ayda en az bir atak geçirmekte.
Patlayan kafa sendromu tanısı nasıl konur?
Şu anda, patlayan kafa sendromunu teşhis etmek için kullanılabilecek nesnel bir test mevcut değil. Tanı, Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması (ICSD-3) kriterlerine göre konur. ICSD-3'e göre, hastaların tanı alabilmesi için aşağıdaki kriterlerin tümünü karşılaması gerekir:
1. Uyku ve uyanıklık arasındaki geçiş dönemlerinde kafada patlama olmuş gibi hissettiren eden yüksek ses veya his şikayeti
2. Atakların ardından yoğun uyarılma ve muhtemel korku hissi.
3. Ataklar sırasında veya sonrasında belirgin fiziksel ağrı yok.
Patlayan kafa sendromu belirtileri olan hastaların uyku bozuklukları uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekebilir. Uzman tarafından hastadan birkaç hafta boyunca her gece, semptomlar ilgili bir uyku günlüğü tutması istenebilir. Ayrıca beslenme alışkanlıkları ve duygusal durumlarını takip etmesi önerebilir. Uyku uzmanı, benzer belirtilere yol açabilen diğer koşulları ekarte etmek için bazı testler isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:
-Polisomnografi: Bu test uyku sırasında beyin ve vücut aktivitesini ölçer. Kişi uyurken beyin dalgalarını, kalp atış hızını, göz hareketlerini ve nefesi kaydeder.
-Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Bu görüntüleme yöntemi ile beynin ve vücudun ayrıntılı görüntülerini elde etmek için büyük bir mıknatıs ve radyo dalgaları kullanılır.
Elektroensefalografi (EEG): Bu test beynin elektriksel aktivitesini kaydeder. Uyku sırasında geçirilen epilepsi nöbetlerini tespit etmek için yararlıdır.
Doktor ayrıca hastanın tıbbi geçmişi ile ilgili bazı konuları sorgulayarak diğer koşulları ekarte etmeye çalışır. Bu konular:
-Hastada veya diğer aile üyelerinde uykusuzluk veya uyku apnesi gibi bilinen başka uyku bozukluğu varlığı
-Baş ağrısı veya travma sonrası stres bozukluğu gibi psikiyatrik bozuklukların varlığı
Patlayan kafa sendromu tedavisi nasıl yapılır?
Patlayan kafa sendromu için standart bir tedavi prosedürü yoktur. Hastalığı stres veya kaygının tetiklediği düşünülüyorsa tedavide psikolojik danışmanlık veya psikoterapi önerilebilir.
Eğer eşlik eden uyku apnesi gibi başka bir tıbbi sorun varsa tedavisi yapılır. Bu rahatsızlıkların tedavisi patlayan kafa sendromu semptomlarının sıklığını azaltır.
Spesifik bazı ilaçlar da patlayan kafa sendromunun tedavisine yardımcı olabilir. Bunlar, antikonvülsanlar ve trisiklik antidepresanlar gibi nörolojik aktiviteyi etkileyen ilaçları içerir. Ayrıca kalsiyum kanal blokerleri adı verilen bir grup ilaç da yardımcı olabilir. Diğer tedavi çözümleri şunları içerir:
-Gevşeme teknikleri ve meditasyon
-Stres yönetimi
-Uyku rutininde değişiklikler
Bazı hastalar için, bu durumun zararlı olmadığını ve endişelenmek için bir neden bulunmadığını öğrenmek, semptomları iyileştirmek için yeterlidir.